Maraş sarsıntılarında elektriklerin kesilmesi ve güç olmamasından ötürü birçok enkazda arama kurtarma çalışmasının yapılamaması gündemdeki yerini koruyor.
Gazeteci Timur Soykan, 3.5 yıl evvel zelzele, afet, sabotaj üzere hayati anlarda devreye girecek güç projesini hatırlatarak bu projenin zelzelede hayata geçirilememesini köşesine taşıdı.
Norveç devleti denetimindeki Equinor Şirketi’nden 7 adet Taşınabilir Elektrik Santrali’nin 50 milyon dolara satın alındığını söyleyen Soykan, ihaleye çıkılmadığını ve projenin Berat Albayrak’ın Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı periyodunda başladığını belirtti.
İddiaya nazaran; dört taşınabilir elektrik santrali, sarsıntıdan 3 gün sonra, 9 Şubat günü farklı noktalardan zelzele bölgesine hakikat yola çıktı. 18 TIR, 6 tankerden oluşan bir konvoy afet bölgesine ulaşımı da olumsuz etkiledi. Konvoy, 4 günde, 13 Şubat’ta Hatay’a ulaştı. İki tanesi Defne ilçesine bağlı Çekmece Mahallesi yakınında konumlandı. Bölgedeki elektrik iletim sistemlerinin çökmesi nedeniyle elektrik santralleri kullanılamadı. Santralleri kullanacak gruplar de sevk edilmedi ve kontak çevrilmedi. 50 milyon dolara satın alınan taşınabilir elektrik santralleri, hiç kullanılmadan Adana BOTAŞ’ın Yumurtalık’taki tesislerine geri döndü.
‘MOBİL ELEKTRİK SANTRALLERİ, BU AFET ANI İÇİN SATIN ALINMIŞTI’
Soykan’ın Birgün’deki “50 milyon dolarlık karanlık” başlıklı köşesinden ilgili kısım şöyle:
“Aslında gaz tribünü olan bu dev üniteler, motorinle de çalıştırılabiliyordu. Treyler de denilen dorselerle TIR’lar tarafından çekilerek muhtaçlık olan yerlere taşınabiliyorlardı. Kamuoyuna açıklanan plan şuydu: Her biri 25 megawatt gücündeki 7 adet Taşınabilir Elektrik Santrali, Türkiye’nin 7 bölgesindeki trafolarda konumlandırılacak. Trafo merkezlerinde doğalgaz olmadığı için motorinle çalıştırılacaklar. Taşınabilir elektrik santrallerinin her birine 30 ton motorin bulunan tankerler eşlik edecek. Zelzele ve başka afet durumlarında ya da güç talebi arttığında Taşınabilir Elektrik Santralleri çalıştırılacak ve her biri 50 bin konutun elektrik muhtaçlığını karşılayacak.
Ancak satın alınan taşınabilir elektrik santralleri, ABD’li bir şirket 2007’de üretmiş ve Norveç’e satmıştı. Norveç’te bu santraller kısa mühlet sonra kullanım dışı bırakılmıştı. Türkiye’nin satın aldığı 2019 yılına kadar atıl halde bekletildi.
Mobil elektrik santralleri, kompresörler, gaz türbinleri, generatör ve yardımcı sistemlerin yerleştirildiği onlarca konteyner, gemilerle İstanbul’a getirildi. İstanbul Avcılar’daki Ambarlı Termik Santrali’nde yan yana dizildiler. Etraflarına 30 ton motorin taşıyan tankerler sıralandı. Norveç’ten gelen uzmanlar çalışana eğitim verdi.
Bu sırada Berat Albayrak, Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanlığı koltuğunu Fatih Dönmez’e devretmişti. 28 Haziran 2019 günü Ambarlı Termik Santrali Tesisleri’nde yapılan merasimde konuşan Bakan Fatih Dönmez şöyle dedi:
“Artık ‘Türkiye’nin güç arz güvenliği sorunu yoktur’ cümlesini gönül rahatlığıyla kurabiliriz.”
…
Şubat 2022’de Isparta’da ağır kar yağışı nedeniyle günlerce elektrik kesintisi yaşanırken de bu taşınabilir elektrik santralleri ortaya çıkmadı.
Bu sistemler uzun müddet atıl kalınca 50 milyon doların neden harcandığı sorusu gündeme geliyordu. Ne de olsa Tank Palet Fabrikası’nın 50 milyon dolara Katarlılara satıldığı günlerdi. Gözden uzaklaştırılmalarına karar verildi. Haziran 2022’de 2 adet Taşınabilir Treyler Elektrik Santrali KKTC’ye hibe edildi.
Sessiz sedasız başlayan proje açıklandığında uzmanlar şaşkındı.
Birinci itiraz: Bu ünitelerin acil durum halinde kullanılması için trafo ve elektrik iletim sınırlarının ziyan görmemesi kuraldı. 50 milyon dolara bu sistemleri almak yerine taşınabilir jeneratörlerle müdahale çok daha kolaydı.
İkinci itiraz: Afet anlarında çok sayıda TIR’la hareket edebilen bu sistemlerin bölgeye ulaştırılması ve heyetimi çok vakit alacaktı.
Üçüncü itiraz: Bu gaz tribünleri motorinle çalıştırılması, doğalgazdan 5 kat daha kıymetliydi ve sistemin beslenmesi çok güç olacaktı. Ayrıyeten verimli olmazdı.
Dördüncü itiraz: Taşınabilir elektrik santrallerinin satın alınma münasebetlerinden biri olarak ‘talep artışı’nın gösterilmesi çok saçmaydı. Zati Türkiye’deki elektrik santrallerinin büyük çoğunluğu kapasitesinin yüzde 50’siyle çalışıyordu.
Beşinci itiraz: 7 Taşınabilir Elektrik Santrali ikinci eldi ve 12 yaşındaydı. Halbuki Cari Elektrik Üretim Tesisleri Kabul Yönetmeliği’ne nazaran; güç piyasasında satın alınan ünitelerin hiç kullanılmamış, sıfır olması gerekiyor. İkinci el bir sistemin kabulü yapılmıyor ve sisteme bağlanmıyor. Tıpkı kaynaklar, EÜAŞ Genel Müdürü İzzet Alagöz’ün “Mobil elektrik santrallerinin üçte birinin ulusal ve yerli hale getirdik” kelamlarının de yanlışsız olmadığını söz ediyordu.
Uzmanlara nazaran; bu ikinci el, eski taşınabilir elektrik santrallerinin satın alınmasının tek nedeni akçeli menfaatler olabilirdi. Hatta Norveç için çöp ve pahasının en fazla 5 milyon dolar olacağını argüman ettiler. Onlara nazaran; bu santralleri lakin Irak ya da ABD ambargosundaki İran üzere petrol kaynağına sahip ülkeler satın alabilirdi.
İtirazları duyacak kimse yoktu, emre amade durumda beklemesi gereken gaz türbinleri 2019 yılındaki açılış merasimi alanında çürümeye bırakılmıştı.
Ve 6 Şubat 2023, saat 04.17’de zelzele yaşandı.
Mobil Elektrik Santralleri, bu afet anı için satın alınmıştı. Sarsıntı bölgesinde kullanıldılar mı? Günler süren karanlık çalışmadıklarını ortaya koyuyor.
İddiaya nazaran; dört taşınabilir elektrik santrali, zelzeleden 3 gün sonra, 9 Şubat günü farklı noktalardan yıkılan bölgeye gerçek yola çıktı. 18 TIR, 6 tankerden oluşan bir konvoydu. Dev konvoy afet bölgesine ulaşımı da olumsuz etkiledi. Konvoy, 4 günde, 13 Şubat’ta Hatay’a ulaştı. İki tanesi Defne ilçesine bağlı Çekmece Mahallesi yakınında konumlandı. Lakin çok geç kalınmıştı. Üstelik bölgedeki sorun elektrik iletim sistemlerinin çökmesiydi. Yani taşınabilir elektrik santralleri kullanılamazdı. Santralleri kullanacak takımlar bile sevk edilmedi, kontak çevrilmedi. 50 milyon dolara satın alınan taşınabilir elektrik santralleri, hiç kullanılmadan Adana BOTAŞ’ın Yumurtalık’taki tesislerine geri döndü.
Sonuçta 50 milyon dolarlık sistem bir ampul bile yakmadı, tarihimizin en büyük felaketinde işe yaramadı. Bunun yerine yüzlerce taşınabilir jeneratör bölgeye gönderilebilseydi binlerce insanımız kurtarılabilirdi.
On binlerce insan karanlıkta hayatını kaybetti. Beşerler enkaz altından yardım isteyen seslerini duydukları çocuklarını, eşlerini, anne-babalarını, akrabalarını kurtaramadı.
Şimdi ortada fecî bir kuşku var:
Acaba bu 50 milyon dolarlık mantıksız iş birilerinin cebini doldurmak için mi yapıldı? …” (HABER MERKEZİ)
