Elizabeth Rayne
Şayet, bildiğimiz çeşitten yaşama benzeyen dünya dışı hayat formlarıyla dolu bir gezegen ya da ay mevcutsa, onlar da brokoli üzere davranabilirler. Uzaylı brokoli mi? Tam olarak değil. Artık, uzak gezegenlerdeki hayat işaretlerini açığa çıkarabilecek yeni bir mümkün biyo-imza kelam konusu. ‘Metilasyon’, brokoli, algler ve yeryüzündeki başka pek çok bitki ve mikrop tarafından toksinleri (zehirli maddeleri) gazlara dönüştürerek temizlemek hedefiyle kullanılan bir süreç. Şayet tıpkı gazlar ötegezegenlerin atmosferlerinde de bulunuyorsa, potansiyel olarak, James Webb Uzay Teleskobu’ndakilere emsal aletler tarafından saptanması mümkün. Kaliforniya Üniversitesi’nde (UC) gezegen bilimci olan Michaela Leung, kısa müddet evvel, bu gazların canlı olmayan rastgele bir şeyce salınmasının pek olası olmadığını ortaya çıkaran bir araştırmaya liderlik etti.
DÜNYA’DA YAYGIN GÖRÜLEN BİR SÜREÇ
Leung, verdiği demeçte, “Metilasyon Dünya’da o kadar yaygın ki, başka rastgele bir yerde de hayatın bunu yapmasını bekliyoruz” diyor. “Hücrelerin büyük kısmı ziyan verici unsurları dışarı atmak için çeşitli düzeneklere sahip. […] Bu gazı biyolojik olmayan yollardan üretmenin az sayıda yolu var; hâl böyleyken, şayet bulursanız, bu ziyadesiyle bir hayat göstergesi olabilir.”
Volkanik patlamalar sonucunda metil yüklenen gazların ortaya çıkma ihtimali kelam konusu olsa da canlı organizmalar daha verimli üreticilerdir. Zehirli ağır metaller ve öteki unsurlar gaz halinde özgür kalmadan evvel, üç hidrojen atomu ve bir karbon atomuyla dönüşüme uğratılır.
Metillenen gazlar, spektrumda orta-kızılötesi düzeyde ortaya çıkar; hasebiyle, James Webb Uzay Teleskobu ve başka teleskoplar, büyük ihtimalle yıldızının ışığından geçtiği sırada bir gezegenin yörüngesinde yüzen atmosferik gaz parçacıklarını saptayabilir. Webb’in ‘NIRSpec’ isimli aygıtı ise, art plan gürültüsünden ayırdıktan sonra olumlu sinyalleri tespit etme ihtimali en yüksek olan araç.
CANLI HAYATIN İŞARETİ OLABİLİR
Bu gazlardan bir kısmının başkalarından daha tuhaf canlıları ortaya çıkarma ihtimali daha yüksek olabilir. Metan, çürüyor olsalar dahi birden fazla vakit biyolojik kaynaklardan salınır; buna rağmen, kimi öteki metillenmiş gazlara nispeten abiyotik (biyolojik kökenli olmayan) yansımaların yan eseri olma ihtimali daha yüksek. Atmosferde uzun vakit asılı kalmadığı için bilhassa de ‘metil bromür’ (CH3Br) gazı aranır; çünkü tespit edilirse kısa mühlet evvel bir şeyden salınmış olması gerekir. Bu şey hâlâ yaşıyor olabilir.
Gökbilimcilerin kısa mühlet sonra arayacakları bir öbür metillenmiş gaz ise metil klorürdür (CH3Cl). Öte yandan, metil bromür, metil klorürden daha kolay biçimde saptanabilir ve en açık biçimde görüleceği yer, bir M-cüce yıldızın yörüngesinde yol alan bir gezegenin atmosferi olabilir. Bu gazların olumsuz tarafı, UV (mor-ötesi) ışınların su moleküllerini parçalaması ve gazların da geriye kalan şeyler tarafından parçalanması. M-cüceler, Güneş seviyesinde UV radyasyonu yaymazlar.
Webb ya da bir öbür teleskobun canlı organizmalarca dışarı atılan metillenmiş gaz işaretlerini görmesi için tahminen de bir gezegenin yüz kadar geçişini izlemesi gerekebilir. Öteki yandan, şayet rastgele biri uzak bir atmosferdeyse, bu bulgu, muhtemelen Dünya’nın yaşama konut sahipliği yapma konusunda tek başına olmadığı manasına gelebilir.
Araştırma, The Astrophysical Journal isimli mecmuada yayınlanan bir makalede duyuruldu.
Yazının özgünü space.com sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
