Ogün Akkaya
ANKARA – Güç fiyatlarına arka arda gelen artırımlardan birçok dal olumsuz etkileniyor. Bunlardan biri de yayınlarıyla kulaklarımıza seslenen radyocular. Pandemi periyodunda takviye göremediklerini, artan elektrik faturalarıyla baş edemediklerini, milyonlara ulaştırılan müziklerin telif ödemelerini yapamadıklarını belirten radyocular takviye bekliyor.
‘İKTİDAR RADYOCULARI YOK SAYDI VE RADYOLARIN YOK OLMASINA NEDEN OLDU’
Kendisi de uzun yıllar radyo yayıncılığı yapan CHP İstanbul Milletvekili Yüksel Mansur Kılınç, radyocuların yaşadığı meşakkatleri anlattı. Radyoların yüksek güç bedelleri yanı sıra sinyal kulesi fiyatı, telif ödemeleri ve erişim masraflarını ödemekte zorlandığını belirten Kılınç, radyoların üçte ikisinin içerik üretemeyecek hale geldiğini söyledi.
Radyocuların yaşadıkları ekonomik sıkıntılar karşısında işçi dahi tutamaz noktaya geldiğini belirten Kılınç, Radyo ve Televizyon Üst Şurası (RTÜK) 1994 yılında kurulduğunda bin 200 civarında olan radyo sayısının günümüzde 700- 800 civarına gerilediğine dikkat çekti. Bu durumun RTÜK başta olmak üzere iktidarın medyadan sorumlu kurumlarına anlatıldığını fakat tahlil elde edilemediğini söyledi. Radyocuların kıymetli bir gelir kaynağının reklam gelirleri olduğunu ve bu gelirlerin pandemi ile birlikte sınırlandığını söyleyen Kılınç şunları kaydetti:
“Radyoların geliri reklamdır. Bu gelirler yıldan yıla daima geriledi. Uydu televizyonculuğunun, toplumsal medya ağlarının ve outdoor dediğimiz dış reklamların bu noktada değerli bir sınırlayıcılığı oldu. Reklam gelirlerinin azalması, pandemi şartlarında reklamların iptal edilmesi radyocuları güç durumda bıraktı. Radyocuların sesini iktidar hiç duymadı. 2000’li yıllarda radyocuların sesini kısmen duyan iktidar, 2010’lu yıllardan itibaren bir daha radyocularla hiç ilgilenmedi. Radyocuları yok saydı ve radyoların yok olmasına neden oldu.”
‘RADYOLARIN ALDIĞI AYLIK REKLAM BEDELİ ELEKTRİK FATURASI FİYATINI BİLE KARŞILAMIYOR’
İstanbul’daki radyoların sinyallerinin tek bir kulede toplandığını, radyolar tarafından kuleye ödenen bedelin aylık 50 bin lira olduğunu ve yeni yıl ile birlikte bu bedele artırım gelebileceğini belirten Kılınç, “Bu radyolardan en az 60’ı en az altı aylık ödemesini geriden yürütüyorlar. 2022 yılı içerisinde bu kule bedelini ödeyemeyen radyolar oldu” dedi. Radyocuların bir kısmının telif haklarını ödeyemedikleri için icralık ve davalık olduklarını söyleyen Kılınç şöyle konuştu:
“İktidar radyoları gözden çıkardı. RTÜK rastgele bir güzelleştirme, dayanak tavrı içerisinde olmadı. Bu alanın gereksinimlere nazaran tekrar düzenlenmesi ve güçlendirilmesi gerekiyor. Radyolar ekonomik olarak güç durumda. Bir vilayette ya da ilçede bir radyonun aldığı aylık reklam bedeli artık yalnızca elektrik faturası fiyatını bile karşılamıyor. Eleman parasını, telif bedelini karşılamıyor. Büyük reklam gelirleri olan radyolar hariç tümü kurucularının, yöneticilerinin, çalışanlarının yüksek fedakarlıkları sayesinde ayakta kalıyor. Radyolar para kazanmıyor, borç batağında. İstanbul’da kule bedelinin indirimli hale gelmesi, medya iktisadının yine planlanması ve radyoların kamu eliyle desteklenmesi ve kamu spotlarının katiyetle bedelli hale getirilmesi lazım.”
‘DEVLET DAYANAĞININ SAĞLANMASI GEREKİYOR, ÖBÜR KURTULUŞ YOK’
Radyo Televizyon Yayıncıları Meslek Birliği (RATEM) Lideri Aydın Şerbetçioğlu da artan güç maliyetlerinin ve telif ödemelerinin radyocuları sıkıntı duruma soktuğu söyledi. Radyocuların en kıymetli sorununun artan maliyetler karşısında ayakta durmakta zahmet yaşamasından kaynaklandığını belirten Şerbetçioğlu, “İki sene evvel ödediğimiz elektrik maliyetleri ile artık ödediğimiz ortasında yüzde 300-400 artış var. İşçi masraflarımız de tıpkı biçimde artmış durumda” değerlendirmesinde bulundu.
Radyolarda yayınlanan kamu spotlarından fiyat alamadıklarını söyleyen Şerbetçioğlu, “Özellikle kamu spotları yayınlıyoruz. Bunun karşılığında tek bir kuruş alamıyoruz. Kamu spotlarının bir bedel karşılığında yayınlanmasını RTÜK ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan da istedik. Lakin hala tahlil üretilmiş değil” dedi ve şunları kaydetti:
“Yerel radyolar yaşadığımız pandemiden ötürü reklam alamadı. Bütün dallara devlet dayanağı veriliyor. Bilhassa mahallî ve bölgesel radyolara da dayanak verilmesi gerektiğini söyledik. Birçok devlet pandemi devrinde radyo televizyon kuruluşlarına dayanak oldular. Fakat bize rastgele bir takviye verilmedi. Radyo ve televizyon yayıncılığı bir sevda. Dal otomobilini, konutunu satıp bu işe devam etmeye çalışanlarla dolu. Ödemeler karşılanamaz halde. Bizi arıyorlar ‘Başkanım artık ben dayanamıyorum’ diye. İnanılmaz bir külfet var. Devlet dayanağının sağlanması gerekiyor, öteki kurtuluş yok.”
‘DEVLETİN ELEKTRİK ÖDEMELERİNDE YARDIM ETMESİ LAZIM’
Ankara’nın esaslı radyo kuruluşlarından Özgür Radyo Yayın Direktörü Özgür Köse’ye nazaran de radyocuların yaşadığı meseleler elektrik faturalarının, ödenen teliflerin ve frekans bedellerinin yüksek fiyatlandırılmasından kaynaklanıyor. Devletin radyolara dayanak vermediğini ve esnaflara kredi verilirken radyoların bunun dışında tutulduğunu söyleyen Köse “Kapanan radyolar var. Çeşitli radyolar el değiştirdi. Önemli krizlerin yaşandığı radyolar var. Reklam, sponsorluk yoksa bir radyonun ayakta kalması çok zor” dedi. Radyocuların elektrik faturalarını ödemekte sorun yaşadığını ve para kazanamaz hale geldiklerini anlatan Köse şunları kaydetti:
“Teliflendirmeleri başlarına nazaran yapıyorlar. Yüksek ölçüde telif bedeli kesiyorlar. Bütün radyolar frekanslarını RTÜK’ten kiralıyor. Yıllık ödediğimiz fiyat da fazla. Sabit bir meblağ yok. Pandemiden itibaren büyük problem çektik. Kafeler, restoranlar, hoşluk merkezleri kapanınca bizim reklam gelirlerimiz düştü. Kendi yağımızda kavrulmaya güç bela devam ediyoruz. Telif ödemeleri radyoların kümesine ve çaldıkları modüllere nazaran değişiyor. Biz Türk halk müziği radyosuyuz. Yıllık 60-70 bin lira telif ödemesi yapıyoruz. Devletin elektrik ödemelerinde yardım etmesi lazım. En azından kamu spotları karşılığında faturalandırma yapılabilir ya da frekans bedelinden düşülebilir. Bizim aklımıza geliyor lakin RTÜK’ün ya da devletin aklına gelmiyor.”
‘TELİF FİYATLARININ HER RADYONUN GELİRİNE NAZARAN ALINMASI GEREKİYOR’
Ekonomik krizden etkilenen radyoların mahallî ve bölgesel radyolar olduğunu söyleyen İstikamet Radyo’dan Ulaş Can ise ulusal ve holding radyolarının kriz yaşamadığını söyledi. Çamlıca Kulesi’nin radyolar için yüksek maliyete neden olduğunu belirten Can, “Enerji faturalandırmalarının fiyatları son iki yılda bile dört beş defa arttı. Yaptığımız telif ödemeleri bize reklam olarak dönmediği için lokal ve bölgesel radyolar reklam dağıtımı konusunda sorun yaşıyor” dedi.
Radyo reklamlarının değerli ölçüde holding radyolarına, kamu reklamlarının ise hükümete yakın radyo yayın kuruluşlarına verildiğini söyleyen Can, “Bizim üzere yayın kuruluşları krizler yaşıyor. Kapanan çok radyo var. Bilhassa Anadolu’da birçok radyo para kazanamadığı için holding radyolarına kiralanıyor” diye konuştu. Radyoların kamu spotlarını fiyatsız ve mecburî bir formda yayınladığını söyleyen Can, şunları kaydetti:
“Kamu spotları fiyatlı hale getirilebilir. Yereldeki radyoların en değerli sorunu telif ödemelerini yapamamaları. Birikmiş telif ödemeleri olan radyolar var. Kültür ve Turizm Bakanlığı bu noktada tahlil teklifleri üretmeli. Telif fiyatlarının her radyonun gelirine nazaran alınması gerekiyor. İstanbul’daki radyoların kule sarfiyatları ve güç fiyatları de düşürülebilir. Kuleye ödenen fiyat aylık 50 bin ve KDV. Bu bir radyo için çok yüksek bir sayı. Evvelce Çamlıca’da kiraladığımız kuleler vardı. Bir kulede anteninizin olması evvelden 5-6 bin liraydı. Güç ile 15-20 bin liralık maliyetti bizim için ancak Recep Tayyip Erdoğan, manzara kirliliği oluyor diye kulelerin hepsini yıktırdı. Tek kulede yayın yapmak zorundayız. Bu sene de bir artırım gelecek. 75 bin üzere bir sayı bekliyoruz.”
