Fatma Keber – Kadir Cesur
Türkiye, son yıllardaki en sıcak kış mevsimini geçiriyor. Ocak ayının bitimine sayılı günler kala başta Marmara Bölgesi olmak üzere pek çok bölgede hava sıcaklığı ve yağış oranı mevsim bedellerinin epeyce altında.
Yaşanan kuraklık Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün de (MGM) raporlarına yansıdı. MGM’nin eylül, ekim, kasım ve aralık aylarını kapsayan kuraklık haritasına nazaran, Marmara, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu bölgelerinde kuraklığın önemli boyuta ulaştığı görülüyor.
Kuraklık nedeniyle ekilen tahılların da çimlenmesi gecikiyor. Üreticiler ve uzmanlar şimdiden tahıl rekoltesinin düşebileceği konusunda ikazlarda bulundu.
Beklenen soğuğun ve yağışlı havanın ocak ayı sonu itibariyle yurt genelinde tesirini göstermesi bekleniyor. Lakin uzmanlar, kuraklık tehlikesinin bu yıla mahsus olmadığına dikkat çekerek global iklim krizi konusuna da dikkat çekiyor. Mevsimlerin kaydığını tabir eden uzmanlar, kuraklık nedeniyle besin üretiminde yaşanacak aksiliklerin da ekonomik olarak yansımaları olacağı konusunda hemfikir.
Bu evrakımızda Türkiye’nin doğusundan batısına vilayetlerin kuraklıktan nasıl etkilendiğini ele aldık. Bu belgemizin birinci kısmında Van ve Konya vilayetlerini ele aldık.
‘BU MEVSİMDE KAR OLMALIYDI’
MGM’nin Ekim-Aralık 2022 tarihleri ortasındaki kuraklık haritasına nazaran Van, ‘orta kurak’ kategorisinde yer alıyor.
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Edebiyat Fakültesi Coğrafya Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu, bu devirde Van’da yağış ve kar görülmesi gerektiğini belirterek şunları söyledi:
“Geçmişte yağışlar, eylül, ekim en geç kasım ayıyla birlikte kar formunda düşerdi. Bu kar halindeki yağışlar, sonbahar, kış ve ilkbahar ayları boyunca toprağın gereksinim duyduğu suyu karşılardı. Zira kar biçiminde düşen yağışlar, yeraltı sularını besliyor. Yaz aylarında karların erimesiyle birlikte toprağa sızan su, kaynaklar aracılığıyla akarsuları, gölleri ve hasebiyle bütün o tarım alanlarının içme ve kullanma suyunu sağlıyordu. Yağan yağışların da değerli bir kısmı yağmur olarak gerçekleşiyor. Bu yağışlar da göle dökülüyor. Hasebiyle bizim içme ve kullanma suyumuzu karşılayan yeraltı sularımız beslenemiyor. Elbet bu döngü bundan sonrası da bu halde devam edecek.”
‘HAVA SOĞUMADIĞI İÇİN KAR OLUŞMUYOR’
Kar yağışı için sıcaklık ortalamasının -5 derece ve altı olması gerektiğini belirten Prof. Dr. Alaeddinoğlu, “Şimdi ortam sıcaklığı yüksek. Münasebetiyle havadaki nem yoğuşmaz ve yoğuşmadığı için de düşmez. Yağmur olarak da düşmez. Yağışın kar formunda düşmesi için havanın daha fazla soğumasına gereksinim var. Bu ikisi de gerçekleşmiyor. Bunun ne kadar devam edeceğini bilmiyoruz. Fakat şunu biliyoruz ki; artık güneş, Güney Yarımküre’den Kuzey Yarımküre’ye hakikat hareket etmeye başladı. Yani bundan sonra içinde Türkiye’nin de bulunduğu Kuzey Yarımküre her geçen gün daha fazla ısınacak. Bu da ortam sıcaklığını artıracak. Münasebetiyle yağış düşer mi bilmiyoruz. Düşen yağış ortam soğumadığı için kar haline dönüşür mü? Onu da bilmiyoruz. Önemli bir risk var” tabirlerini kullandı.
Prof. Dr. Alaeddinoğlu, bölgedeki tarım ve hayvancılık faaliyetleri ile ilgili de ihtarda bulundu: “Van Gölü’nün doğusunda bulunan ve ilin temel ziraî faaliyetleri ile hayvancılığının yapıldığı alanda, su gereksinimi önemli bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Şayet havalar bu türlü giderse ve önlem alınmamışsa, o beşerler muhtemelen bu yaz, hayvanlarını bile sulamayacak duruma gelebilirler. Bu durum bölge hayvancılığı ve tarımı açısından çok önemli bir tehdit oluşturuyor.”
’15 GÜN İÇİNDE YAĞIŞ OLMAZSA BUĞDAYI KURTARAMAYIZ’
Konya’da sonra Türkiye’nin ‘tahıl ambarı’ olarak tanım edilen Urfa’daki kuraklık da tarım üretimi konusunda tasa yaratıyor. MGM’nin haritasında vilayetteki kuraklık düzeyi, ‘normal’ olarak belirtilse de beklenen yağış bir türlü gelmiyor. Hilvan Ziraat Odası Lideri Hikmet İpar, “Yağan yağmurlar yalnızca bitkinin çıkışını sağladı lakin 10-15 güne kadar yağmaz ve kök kuru tabana denk gelirse, asıl o vakit eza yaşayacağız” dedi.
Çiftçilerin arpa, mercimek ve buğday ektiğini aktaran İpar “Kuyusu olanlar şu an kuyusunu çalıştırarak eserlerini suluyor ancak sulama imkanı olmayanlar çok büyük bir düşünce içerisinde” diye konuştu. İki hafta içindeki yağışların tahıl üretimi için kritik değere sahip olduğunu anlatan İpra, “Yağışın olmaması, en çok buğdayı etkileyecek. 15-20 gün sonra yağmur yağarsa arpayla mercimeği kurtarma ihtimalimiz yükselecek fakat buğdayı kurtarma ihtimalimiz zayıf” dedi.
‘ÇİFTÇİLER BORCU BORÇ İLE KAPATACAK’
Urfa Ziraat Mühendisleri Odası Lideri Abdullah Melik, çiftçinin geçtiğimiz yıllarda da kuraklıkla çaba ettiğini hatırlatarak “Bu yıl da kuraklık yaşanırsa çiftçiler borcu borç ile kapatacak. Çiftçi perişan, toprağı ipotekli, traktörü ipotekli. Bir an evvel GAP projesinin bitmesi lazım” dedi.
600 dönümde arpa ile mercimek ektiğini belirten çiftçi Cevher Türk, beklenen yağışın gelmemesi halinde eserlerinden ziyan edeceğini söyledi. Türk, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Yağmur yağmazsa mecburen elektrik gücü ile suyu çekeceğiz. Kuyuları çalıştırıp sulama yapmamız gerekecek. Ancak bu sefer de elektrik faturası çok yüksek geliyor. Elde ettiğimiz eseri satsak bile elektrik maliyetini karşılayamayız.”
Hilvan’da çiftçilik yapan Sinan Gül mercimek, arpa, buğday ektiğini belirterek “Şu anda tarla çatlamış durumda. Şayet bir haftaya yağmur yağmazsa mecburen biz sulamaya başlayacağız ve bu yüzden DEDAŞ’a mecbur kalacağız. Yağmur yağmazsa ekinlerimizin hepsi gider” diye konuştu.
Türkiye genelinde kuraklık olduğunu söyleyen Gül “Yağmur yağmaz ve eserlerimizden ziyan edersek hepimiz elimizi ayağımızı tarımdan çekmek zorunda kalırız” dedi.
‘KONYA’DA HUBUBAT REKOLTESİNDE ÖNEMLİ DÜŞÜŞ MEYDANA GELEBİLİR’
2 milyon 200 bin hektarlık ekim alanına sahip Konya Ovası da kuraklıkla uğraş ediyor. Ziraat Mühendisleri Odası Konya Şube Lideri Burak Kırkgöz, bilhassa kıraç alanlarda kuraklıktan ötürü kimi hububat bitkilerinin tohumlarının çürüdüğünü söyledi. Kuraklığın devam etmesi durumunda hububat rekoltesinde önemli bir düşüş meydana gelebileceğini kaydeden Lider Kırkgöz, şöyle konuştu:
“Geçtiğimiz yıl kar ve yağmur yağışı çok yeterliydi. Bu yıl ise hububat döneminde beklediğimiz yağışları alamadık. Konya’nın da büyük kısmı kıraç alan dediğimiz, sulamanın yapılmadığı yerler. Sulamanın yapıldığı yerlerde, çiftçilerimiz kendi kuyularından hububata suyu veriyorlar ve buralarda rastgele bir problem yok. Burada tohumlar sağlıklı biçimde büyümeye devam ediyor. Fakat kıraç dediğimiz alanlarda orta ara yağan yağışlar, tohumları yumuşatıp çimlenmeye yönlendirdi. Daha sonra bu küçük çimlenen tohumlar kök atarak toprakta tav aramaya başladı. Akabinde gelen kuraklık, suyu bitkilere yetiştiremedi. Bu da birtakım bölgelerimizde tohumların çürümesine neden oldu. Arazi denetimlerimizde de seyreklikleri gözlemliyoruz. Hububat bitkisi ‘kardeşleme’ dediğimiz metotla çoğalan bir bitki. Önümüzdeki dönemde bölgede önemli bir yağış iddiası var. Bu yağışlar nizamlı yağarsa bahar periyodunda hububatın ‘kardeşleme’ yaparak bu açığı kapatacağını düşünüyoruz. Tabi iklime müdahale edemiyoruz. Şayet yağışsız hava bu halde devam ederse kıraç alanlarda önemli randıman düşüşü olur. Şu devirde rekolteyi iddia edemiyoruz. Nisan ayına kadar rekolte hakkında bir öngörüde bulunmak çok güç.”
‘EKİNLERİN HEPSİ HASTA’
Konya’nın Çumra ilçesinde çiftçilikle uğraşan Abdullah Büyükeken, kuraklıktan ötürü ekinlerde hastalık olduğunu söyledi. Hububatta kâfi randımanın olmaması durumunda birçok çiftçinin iflas edeceğini lisana getiren Büyükeken, “Ben 20 dönüm buğday ektim. Bunun 10 dönümü kıraç, 10 dönümü ise sulak arazi. Kıraç alanlardaki ekinlerde daha hiçbir çıkış yok. Sulak alanlarda ise çıkan tohumlar sıhhatsiz. Ekinlerin hepsi hasta. Yalnızca benim değil, bütün bölgedeki çiftlerde durum birebir. Şayet önümüzdeki periyotlarda yağmur ve kar yağmazsa önemli randıman kaybı olur. Aslında zorluklarla ekim yapan çiftçi, istediği randımanı alamazsa iflas bayrağını çeker” dedi.
Yarın: Türkiye’de kuraklık: Kış mevsiminin bahtı ocak ayında belirli olacak
