David Warmflash*
İnsan ömrünü önemli ölçüde uzatabilecek tek bir gen yok; ancak günümüz bilimi, gen kümelerinin tamamının, cevabın büyük bir kısmını oluşturabileceği tezinde. Yaşlanmanın sırrına verilecek karşılık, dünyamızın uçsuz bucaksız okyanuslarında yatıyor olabilir.
Balinalar, bu gezegende bizden milyonlarca yıl daha uzun vakittir yaşıyor. Bu yılın başlarında duyurulan en heyecan verici ve tanınan genetik keşiflerinden biri, kısa mühlet evvel Liverpool Üniversitesi’ndeki araştırmacıların genlerini dizilediği Grönland balinası üzerineydi.
Yakın vakitte 115 yaşındaki bir bayanı da kapsayan insan genom çalışmalarından sağlanan bulgularla uyuşan Liverpool balina çalışması, büyük oranda, pek çok insanın yüzlerce yıl ve daha uzun yaşadığı bir çağı gerçeğe dönüştürmekle meşgul olan iki kuruluşça finanse ediliyor: Ömür Uzatma Vakfı ve Methuselah** Vakfı.
Liverpool kümesi, şu ana dek, Grönland balinaların ömrünün çok uzun olmasında rol oynaması olası görünen yaklaşık 80 geni tespit etti. Uzun vadede maksat, bulguları insan genomunu bizim için tıpkı şeyi gerçekleştirecek biçimde yönlendirmek üzere uygulamaya sokmak ve bunu yaparken tıbbi araştırmacıların kanser, kalp-damar hastalıkları ve insan ömrüne bir hudut çizen öbür problemlerle irtibatlı hücresel yaşlanma süreçlerini durdurmasına ya da yavaşlatmasına yardım etmek. Diğer bir tabirle, radar ekranında insanı geliştirmeye yönelik yeni bir potansiyel görünüyor.
BU KEŞİF, GELECEĞİN İNSANLARINI DEĞİŞTİREBİLİR
Grönland balinası çeşidinin mensupları, 200 yıla dek yaşayabilir. Kimi dev kaplumbağaların da 200 yıla varabilen bir hayat mühletleri var; lakin, sürüngen olmaları nedeniyle, biyolojileri insanlarınkinden ziyadesiyle farklı. Buna karşılık, balinalar ve beşerler hem memeliler hem de bundan ötürü çok daha fazla geni paylaşırlar. Şayet Liverpool araştırması hakikaten yolunda giderse, insanın, balina genomunun biraz daha fazlasını ya da en azından Grönland balinalarınınkini paylaştığına şahit olabiliriz. Bu keşif de geleceğin insanlarını daha uzun yaşayacak biçimde değiştirmemize yardım edebilir.
Bahsettiğim şey, genetiği değiştirilmiş organizmalar ve bu sefer bitkiler ya da algler değil, beşerler. Bu durum, öyküye ilgi alımlı bir boyut katıyor; çünkü, Grönland balinası projesinin iki ana finansöründen biri olan Life Extension şirketi, büyük oranda hormonal ve besin destekleriyle ilgileniyor.
Yaygın biçimde kullanılan besin desteklerini, genetik modifikasyon teknolojisini bilimden çok, ideolojiye dayalı sebeplerden reddeden Whole Foods*** marketlerinden alışveriş yapan beşerlerle ilişkilendirebiliriz. Şayet Liverpool’daki araştırmalar bilim insanlarının umdukları seviyede başarılı olursa, (bazı balina genlerini rehber üzere kullanmak, hatta tahminen de balina genlerini ya da bunların bir kısmını insan genomuna eklemek gibi) insan geninin manipülasyonu, insanın hayat müddeti bağlamında yeni bir vitamin eserinden çok daha fazlasını gerçekleştirebilir.
BÜYÜK BİR POTANSİYEL ÖNÜMÜZDE DURUYOR
Grönland balinası genom araştırmasının öteki ana finansörü olan Methuselah Vakfı, doku mühendisliği ve yenileyici tıp alanında çalışıyor. Bu ziyadesiyle büyüleyici; çünkü, insan olmayan memelilerden alınan genleri, yaşlanan bir insanın bozulmaya maruz kalan dokularının tamamına eklemek için şimdi inançlı bir tekniğimiz yok. Bununla birlikte, en umut vaat eden yaklaşım, bedene enjekte edilebilen ve kısmen gençleşmeye muhtaçlık duyan organlara yönelebilen çeşitli transgenik kök hücre zincirleri, yani hem beşerden hem de balinalardan alınan DNA dizilerini kullanan hücreleri yaratmak olabilir.
Yeni bir tıp, bir insan-balina melezi yaratmak istemiyoruz; insan embriyolarının genetiğiyle oynamak da istenen ya da etik olan bir şey değil; bu, bilim kurgu ortamlarında, en son bir BBC America dizisi olan Orphan Black’de sıkça gündeme getirilen bir mümkünlük. Muvaffakiyete ulaşma ihtimali en yüksek olan yaklaşım, bundan çok, yaşlandıkça kişinin organlarını ve sistemlerini gerektiği halde yenilemek olabilir. Maksadı 2030 yılına dek ’90 yaşındaki insanların 50 yaşındakiler kadar sağlıklı olabileceği bir dünya yaratmak’ olan Methuselah Vakfı’nın stratejisi tam olarak bu. Bu durumda, 1950’li yıllarda, bebek patlamasının yaşandığı dönemde**** doğan insanlardan bahsediyoruz.
Kısacası, iki yüzyıllık dönüm noktası kusursuz bir rehber ve teşvik edici bir etken olsa bile, günümüzün en yaygın ve ölümcül sıhhat meselelerinden bir kısmına tahlil üretebilecek yenilikler açısından büyük bir potansiyel önümüzde duruyor. Bu, balina genomu araştırmasının, yakın bir periyotta insanların fizikî durumunu güzelleştirmeye geçiş yapabileceği manasına gelir. Denizde yaşayan göğüslü kuzenlerimizi bu kadar uzun ömürlü yapan etkenin ne olduğunu anlamanın yararları apaçık ortada. Ne var ki, bunun peşinden suya atlamayı, sırf genetik düzenleme teknolojisinden korkmayanlar başaracaktır.
*Hekim, astrobiyolog, uzay tıbbı araştırmacısı ve bilim yazarı
** Methuselah; Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam’da kutsal bir cet ve bir figürdü. Kutsal Kitap’ta bahsedilen beşerler ortasında en uzun ömür müddetine sahip insandı ve anlatılara nazaran 969 yıl yaşamıştı.
***Mümkün olduğunca az işlenmiş ya da rafine edilmiş ve katkı unsuru ya da başka yapay unsurları içermeyen yiyecekler.
****İkinci Dünya Savaşı’nı takip eden yıllarda, doğum oranında süreksiz olarak besbelli bir artış yaşandığı devirde doğan bireyler.
Yazının özgünü Genetic Literacy Project sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
