Isaac Schultz
Astrobiology isimli bilimsel mecmuada yayınlanan yeni bir araştırmanın aktardığı kadarıyla, antik bakteriler, Mars yüzeyinin çabucak altında daha evvel düşünülenden çok daha uzun bir vakit boyunca hayatta kalmış olabilir. Bu, ExoMars, Mars Life Explorer ve Perseverance üzere araştırma vazifeleri açısından düzgün bir haber. Bu misyonların tamamı, Kızıl Gezegen’de geçmişte sürmüş olabilecek yaşama ya da yaşama elverişli şartlara ait ispatlar aramak hedefiyle tasarlandı.
ŞU ANKİ ŞARTLARDA MARS’TA HAYAT MÜMKÜN MÜ?
Öte yandan, günümüzde kurak, çok soğuk ve kozmik radyasyonla ziyan görmüş haldeki Mars üzere sert bir ortamda sanki ne cins bir hayat ortaya çıkabilir ve varlığını sürdürebilir? Elbet, geçmişteki Mars şimdikinden daha kalın bir atmosfer ve yüzeyde akan sıvı su barındırıyordu; ne var ki o, milyarlarca yılın akabinde metruk bir yere dönüştü.
En son araştırmada, bilim insanları, kuraklaşma, donma ve simüle edilen kozmik radyasyonun altı farklı mikroorganizma tipi üzerindeki tesirlerini bir testten geçirdiler. Bütün bunlar, Kızıl Gezegen’in olumsuz ortamını laboratuvar ortamında taklit etmek hedefiyle yapıldı. Uniformed Services University of the Health Sciences isimli üniversitede bir patolog ve araştırmanın ortak muharriri olan Michael Daly, “Eğer geçmişte Mars’ta ömür var olduysa, günümüzde Mars’ta canlı ömür biçimleri olmasa dahi makromolekülleri ve virüsleri çok daha uzun bir vakit boyunca varlığını korurdu” diyor: “Bu bulgu, şayet Mars’ta hayat evrimlemişse, bunun gelecekte gerçekleştirilecek vazifelerde açığa çıkma ihtimalini güçlendiriyor.”
‘CONAN BAKTERİSİ’: BİR HAYATTA KALMA UZMANI
Mikroplar, Mars yüzeyinde ve yüzeyin çabucak altında mevcut olan radyasyon seviyelerini taklit etmek maksadıyla çeşitli seviyelerde radyasyona maruz bırakıldı. Bu organizmalar ortasında, güçlü yapısı sebebiyle ‘Conan Bakterisi’ diye anılan ve ziyadesiyle güçlü bir mikrop olan ‘Deinococcus radiodurans’ da bulunuyordu.
D. radiodurans, daha evvel başa çıktığı bilinen 25 bin Gray’lik* seviyeden büyük bir sıçrama yaparak 140 bin Gray’lik radyasyondan sağ çıkmayı başardı. (Kıyaslama için; yaklaşık 5 Gray’lik radyasyona uzun müddet maruz kalmak beşerler için ölümcüldür.) Bilim insanları, D. radiodurans’ın Mars’taki ömür müddetinin, yüzeyin altına gömülü olması halinde dikkat cazip biçimde uzayacağını buldular. Mars’ın yüzeyinde bulunan iyonlaştırıcı radyasyon, birkaç saat maruz kalmaları halinde mikropları öldürür; buna rağmen, yüzeyin yaklaşık 10 santimetre altındayken, hayatta kalma müddeti 1,5 milyon yıla dek uzar. Araştırmacılar, yüzeyin yaklaşık 10 metre altındayken mikrobun hayatta kalma mühletinin neredeyse 280 milyon yıla dek uzayacağını keşfettiler.
Bilim insanları, Dünya’da bilinen en eski fosillerin gelişim halini temel alarak, şayet Mars’ta hayat varsa, büyük ihtimalle kurumuş bir ırmak deltasını içinde barındıran Jezero Krateri üzere bölgelerde gelişmiş olabileceğini düşünüyorlar. NASA’nın Perseverance isimli araştırma robotu, antik mikroplara ait ispatlar bulma umuduyla bu deltayı araştırıyor ve kaya örnekleri topluyor. Bu örnekler en nihayetinde Dünya’ya getirilecek ve bilim insanları onları geçmiş hayat izleri bağlamında yakından inceleyebilecekler.
Bu deneylerde elde edilen bulgular, mikroorganizmaların günümüzde hâlâ Mars’ta yaşıyor oldukları manasına gelmiyor; çünkü, gezegenin yüzeyinde en az 2 milyar yıldır hiç su akmadı. Yeniden de kurallar daha az misafirperver hale gelse dahi, gezegende bir tıp bakteri hayatının varlığını sürdürüyor olabileceğine ait umutları çoğaltıyor.
Araştırmacılar, rastgele bir örnek getirme vazifesinin, Mars yahut Dünya’da gerçekleşebilecek bir (harici) bulaşmaya karşı dikkatli olması gerektiğinin altını çiziyor. Neyse ki, Mars vazifeleri için sarf edilen vakit ve maliyet hesaba katıldığında, uzay ajansları çok derecede dikkatliler. Ve örnek getirme misyonu, Mars’a ait bilgimizi gezegenin yüzeyinde gerçekleştirilebileceklerin daha ilerisine taşımak için yerine getirilmesi gereken bir vazife.
*Gray, Memleketler arası Üniteler Sistemi’nde (SI) iyonlaştırıcı radyasyon dozu ünitesidir ve ‘bir kilogramlık unsur başına bir joule radyasyon gücünün emilimi’ biçiminde tanımlanır.
Yazının yepyenisi Gizmodo sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
