Avrupa Birliği (AB) Kurulu 2022 Türkiye Raporu yayınlandı. Rapora ait açıklamada; “Cumhurbaşkanlığı sisteminin yapısal eksiklikleri devam etmektedir. Avrupa Kurulu ve organlarının kilit ehemmiyete sahip tavsiyeleri şimdi yerine getirilmemiştir” değerlendirmesi yapıldı.
Raporun temel bulgularının yer aldığı basın bildirisinde özetle şunlar kaydedildi:
‘DEMOKRATİK KURUMLARIN İŞLEYİŞİNDE EKSİKLİKLER VAR’
“Türkiye’nin demokratik kurumlarının işleyişinde önemli eksiklikler bulunmaktadır. Rapor devrinde, demokratik gerileme devam etmiştir. Cumhurbaşkanlığı sisteminin yapısal eksiklikleri devam etmektedir. Avrupa Kurulu ve organlarının kilit kıymete sahip tavsiyeleri şimdi yerine getirilmemiştir. Meclis, hükûmetin hesap verebilirliğini sağlayacak gerekli araçlardan mahrum olmaya devam etmektedir. Anayasal mimari; yasama, yürütme ve yargı ortasında sağlam ve tesirli bir kuvvetler ayrılığı temin etmeden yetkileri Cumhurbaşkanlığında merkezileştirmeye devam etmiştir.
OHAL KURULU: Harikulâde Hâl Süreçleri İnceleme Komitesi, fevkalâde hâl kapsamında çıkarılan kanun kararında kararname ile ihraç edilen devlet memurları ile ilgili birikmiş belgelerin incelemesini şimdi tamamlamamıştır. TBMM Temmuz 2021’de, fevkalâde hâlin kimi kısıtlayıcı uygulamalarının mühletini bir yıl daha uzatan bir kanunu kabul etmiştir.
SEÇİMLERİN YASAL ÇERÇEVESİ: Yargı, terörle ilgili hata savlarına dayanarak muhalefet partilerinin milletvekillerini sistematik bir biçimde gaye almaya devam etmiştir. Seçimler ve siyasi partilere ait yasal çerçeve sorun olmaya devam etmektedir. Seçim barajı yüzde 10’dan yüzde 7’ye düşürülmüştür. Türkiye, AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisinin ve Venedik Komitesinin geri kalan tavsiyelerini şimdi ele almamıştır.
KAYYIM ATAMALARI: Güneydoğu’da lokal demokrasi önemli biçimde engellenmeye devam etmiştir. Güneydoğu’da, zorla misyondan alınan belediye liderlerinin yerine hükûmet tarafından atanmış kayyumlar getirilmesine devam edilmiştir.
GÜVENLİK KURUMLARI: Güvenlik güçlerinin sivil kontrolü konsolide edilmemiştir. Asker, polis ve istihbarat ünitelerinin hesap verebilirliği çok hudutlu kalmıştır. Güvenlik kurumlarının Meclis tarafından kontrolünün güçlendirilmesi gerekmektedir.
‘İDARENİN HESAP VEREBİLİRLİĞİ YETERSİZ’
İdarenin hesap verebilirliği yetersizdir ve insan kaynakları idaresinin uygunlaştırılması gerekmektedir. Siyaset oluşturma süreci, ispata dayalı sistemlerden ve iştirakçi sistemlerden mahrumdur. Yönetimin siyasallaşması devam etmiştir. Bayanların kamu hizmetindeki yönetici durumlarında temsil oranı düşük kalmıştır.
YARGI: 2021 İnsan Hakları Aksiyon Planı ve 2019 Yargı Islahatı stratejisinin uygulanmasına devam edilmiştir. Lakin her iki doküman de Türk yargısındaki kıymetli eksiklikleri ele almakta başarısız olmuş ve ülkenin yargı sisteminin genel işleyişinde değerli iyileştirmeler yapılmasına yönelik bir plan içermemiştir. Hâkim ve savcıların mesleğe alınmasında ve terfiinde objektif, liyakate dayalı, yeknesak ve evvelce belirlenmiş kriterlerin bulunmaması hâlâ telaş kaynağıdır.
YOLSUZLUK: Kamu kurumlarının hesap verebilirliği ve şeffaflığının güzelleştirilmesi gerekmektedir. Yolsuzlukla çaba stratejisi ve hareket planının olmaması, yolsuzlukla kararlı bir halde uğraş etme iradesinin bulunmadığını göstermiştir. Avrupa Kurulu Yolsuzluğa Karşı Devletler Kümesinin (GRECO) tavsiyelerinin birçoğu şimdi yerine getirilmemiştir. Genel olarak, yolsuzluk hâlâ yaygındır ve kaygı kaynağı olmaya devam etmektedir.
‘KARA PARA AKLANMASIYLA İLGİLİ YASAL ÇERÇEVE İYİLEŞTİRMELİ’
KARA PARA: Kara paranın aklanması ve terörizmin finansmanı ile çabayı düzenleyen yasal çerçevenin; Mali Hareket Vazife Gücü ve Venedik Komitesi’nin, Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine Ait Kanun hakkındaki tavsiyeleri doğrultusunda uygunlaştırılması gerekmektedir.
İNSAN HAKLARI: İnsan hakları ve temel haklar alanlarındaki kötüleşme devam etmiştir. Fevkalâde hâl sırasında getirilen önlemlerin birçoğu hâlâ yürürlüktedir. Yasal çerçeve, insan haklarına ve temel haklara riayet edilmesine ait genel garantileri içermektedir, lakin mevzuatın ve uygulamanın Avrupa İnsan Hakları Kontratı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihadı ile uyumlu hâle getirilmesi gerekmektedir. Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi, Türkiye’nin insan haklarına, demokrasiye ve hukukun üstünlüğüne riayet edip etmediğini izlemeye devam etmiştir. Türkiye’nin bilhassa Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala davalarında AİHM kararlarını uygulamayı reddetmekte ısrar etmesi, yargının milletlerarası standartlara ve Avrupa standartlarına bağlılığı ve Türkiye’nin hukukun üstünlüğünü ve temel haklara hürmet gösterilmesini güçlendirme taahhüdü hakkında önemli telaşa sebep olmaktadır.
‘ADLİ VE İDARİ YOLLARLA ARTAN BASKI, SÖZ ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KULLANIMINI BALTAMAYA DEVAM ETTİ’
İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ: Devlet kurumları tarafından uygulanan kısıtlayıcı önlemler ve isimli ve idari yollarla artan baskı, söz özgürlüğünün kullanılmasını baltalamaya devam etmiştir. Gazeteciler, insan hakları savunucuları, avukatlar, muharrirler, muhalif siyasetçiler, öğrenciler, sanatkarlar ve toplumsal medya kullanıcılarına karşı açılan ceza davaları ve mahkumiyetler devam etmiştir.
ŞİDDET VE AYRIMCILIK: Roman vatandaşlar, kayıtlı işlerden büyük ölçüde dışlanmıştır ve bu vatandaşların ömür şartları önemli formda kötüleşmiştir. Azınlıklara (özellikle lezbiyen, gey, biseksüel, transseksüel, interseks ve queer (LGBTIQ) bireylere yönelik toplumsal cinsiyete dayalı şiddet, ayrımcılık ve nefret söylemi hâlâ önemli bir tasa hususudur.
DIŞ POLİTİKA: Türkiye’nin tek taraflı dış siyaseti, bilhassa Suriye ve Irak’taki askerî aksiyonları ve AB’nin Rusya’ya yönelik kısıtlayıcı önlemlerine ahenk sağlamaması nedeniyle, Ortak Dış ve Güvenlik Siyaseti (ODGP) kapsamındaki AB öncelikleriyle çelişmeye devam etmiştir.
Yabancı savaşçıların bölgede konuşlandırılması da dâhil olmak üzere Türkiye’nin, Libya’daki askerî takviyesi, IRINI Harekatı’na yönelik süreklilik taşıyan tenkitleri ve Harekatla iş birliğinde bulunmaması, AB’nin, BM silah ambargosunun uygulanmasına tesirli bir formda katkıda bulunmasına ziyan vermektedir ve Libya konusunda çelişen yaklaşımlara yol açmıştır.
‘TÜRK SAVAŞ GEMİLERİ KIBRIS’IN MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGESİ’NDEKİ ARAMA FAALİYETLERİNİ ENGELLEDİ’
Rapor periyodunda Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de yetkisiz sondaj faaliyetleri bulunmamakla birlikte, tansiyon yükselmektedir. Türk savaş gemileri Kıbrıs’ın Münhasır Ekonomik Bölgesi’ndeki arama faaliyetlerini yasa dışı olarak engellemiştir. Türkiye’nin Kıbrıs’ın deniz yetki alanlarındaki askeri tatbikatları devam etmiştir. Başta AB olmak üzere milletlerarası toplumun Türkiye’nin tek taraflı adımlarını kınamasına karşın Türkiye, Kıbrıs’taki kapalı Maraş’ın tekrar açılmasına yönelik hareketlerine devam etmiştir.
Haziran 2022’de gerçekleştirilen AB Doruğu, Türkiye’nin son periyotta tekrarlanan hareket ve açıklamalarından duyduğu derin kaygıyı lisana getirmiştir. Evvelki sonuçlarını ve Mart 2021 tarihli açıklamasını hatırlatarak Türkiye’nin tüm AB Üye Devletlerinin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne hürmet göstermesi gerektiğini yinelemiştir. AB Doruğu’nun Türkiye’den milletlerarası hukuka tam hürmet göstermesini, Doğu Akdeniz’de bölgesel istikrar ismine tansiyonu azaltmasını, yeterli komşuluk ilgilerini sürdürülebilir bir halde teşvik etmesini ve memleketler arası hukuka tam hürmet göstermesini beklediğini vurgulamıştır.
‘AB MÜKTESEBATIYLA AHENK SONLU KALDI’
Üyelik yükümlülüklerini üstlenebilme yeteneği bakımından Türkiye’nin AB müktesebatıyla ahengi, çok hudutlu kalmış ve daha çok gayeye özel bir temelde sürdürülmüştür.
Ekonomi ile ilgili fasıllarda, iktisat ve para siyasetinde devam eden gerileme, fiyat istikrarının sağlanması ve enflasyon beklentilerinin sabitlenmesinde etkisiz siyasetlerle kendisini göstermiştir. Merkez bankası hala önemli siyasi baskı altındadır ve fonksiyonel bağımsızlığının yine tesis edilmesi gerekmektedir.
Sendikal haklar, samimi toplumsal diyalog eksikliği ve ağır kayıt dışı ekonomik faaliyetlere ait kaygıların devam ettiği toplumsal siyaset ve istihdam alanında raporlama periyodunda, hiçbir ilerleme kaydedilmemiştir.” (HABER MERKEZİ)
