Perşembe günü Kosta Rika Almanya maçını izliyoruz Futboldan pek anlamam Kosta Rika ekibi şirin geldi Ataşehir Escort bize oyuncular çıkışta Katarlı çocuklarla konuşuyorlar başlarını okşuyorlar falan
Bu maçı Dünya Kupası nda birinci defa bayan hakem üçlüsü yönetti Dünyada bir birinci oldu
Zaten çok kritik bir maçtı Almanya Kadıköy Escort kümeden çıkamayabilirdi Hakikaten o denli oldu Hatta bir orta Kosta Rika ve Japonya nın 2 1 lik skorlarla önde oldukları kısa bir müddette Kosta Rika kümeden çıkıyordu
ASYA VE GELİŞMEKTE Bostancı Escort OLANLAR FUTBOLDA DA YÜKSELİYOR
Bu Dünya Kupası sürprizlerle dolu Fas küme birincisi Senegal ikinci oldu Afrika birinci kere iki kadroyla birlikte birinci 16 ya kaldı Güney Kore Avusturalya ve Japonya kümelerden çıktı Şu da var gelişmekte olan ülkeler Ekvator Meksika Tunus Kamerun ve Uruguay 4 puan aldıkları halde kümelerden çıkamadılar Global iktisatta Asya nın ve gelişmekte olanların yükselişi futbolda da göze çarpıyor
Maçı izlerken aklıma bir devir toplumsal medyada Kosta Rika ile ilgili paylaşımlar geldi Dünyanın en memnun ülkesi ordusu yok parayı sıhhate ve eğitime yatırıyor dünyanın en yeşil ülkeleri ortasında vd
KOSTA RİKA NELER YAPTI
Kosta Rika İspanyolcada zengin sahiller manasına geliyor nüfusu 5 milyon Panama ile Nikaragua ortasında bir Orta Amerika ülkesi 65 3 milyar dolarlık bir iktisadı var Kişi başına düşen ulusal geliri geçen yıl 11 800 dolar ve 2026 da 15 bin düzeyine çıkacağı iddia ediliyor
Harika bir tabiatı var Ülkenin bir tarafı Karayip Denizi ne öbür tarafı Atlas Okyanusu na bakıyor topraklarının yarısı ormanlarla kaplı Dünyanın en yeşil 7 ülkesinden biri İnsanları yaşamayı çok seviyor Ömür mottoları pura vida yani hayatı yaşa
Dünyanın en keyifli ülkesi ordusu yok savunma harcaması yok Bunun yerine ulusal gelirinden sıhhate ve eğitime büyük hisse ayırıyor Hastalıkla çabayı değil sıhhati muhafazayı öne alan kaliteli bir sıhhat sistemleri var Eğitim düzeyi çok yüksek Latin Amerika ülkelerinin tersine istikrarlı bir demokrasisi var
PARAYI EĞİTİME HARCIYORLAR
1948 de askeri harcamalardan kurtulduğundan beri eğitim yatırımlarında patlama oldu Latin Amerika daki en yüksek okuryazarlık oranına sahip Başkanları ulusal gelirden eğitime yüzde 8 ayırdıklarını söylüyor Milletlerarası kuruluşlara nazaran eğitimin aldığı hisse yüzde 6 9 ABD de bu oran yüzde 5 dünya ortalaması yüzde 4 4
Serbest ticaret bölgelerinde birçok çokuluslu şirketin yatırımları var Örneğin Intel mikroişlemci üretiyor Intel bir orta ülke ihracatının yüzde 20 sini yapıyordu
Elektrik gereksiniminin yüzde 98 ini yenilenebilir kaynaklardan karşılıyorlar 2050 de tüm araçların elektrikli olmasını ve sıfır karbon ayak izini hedefliyorlar
Bu kadar Kosta Rika güzellemesi kâfi alışılmış ki bu ülkenin de bir dolu ekonomik meseleleri var Örneğin genç bayan işsizliğinin dünyada en yüksek olduğu ülkelerden biri
Ama Türkiye nin de eğitime sıhhate yatırımlarını daha çok artırdığı gelir adaletsizliğinin düzeldiği enflasyon ve konut fiyatlarında artış rekortmeni olmadığı öğretmenlerin açlık hududunda maaş almadığı bir ülke olması yolunda örnek olabilir diye yazıyoruz bunları
BİZDEN YOKSUL ÜLKELER 9 YILDA BİZİ GEÇTİ PEKALA NEDEN
Geçen hafta 2013 ile 2021 ortasında ulusal gelirimizin dörtte birinin nasıl eridiğini yazmıştık
Kişi başı ulusal gelirimiz 12 bin 490 dolardan 9 bin 650 dolara indi 9 yılda 2 bin 840 dolar yoksullaştık demiştik 2013’te geçtiğimiz birçok ülkenin artık altında yer alıyoruz
Örneğin yukarda anlattığım Kosta Rika 2013’te kişi başı GSYİH’sı 10 bin 765 dolardan 2021’da 12 bin 436 dolara çıkmış
2013’te bizden düşük kişi başı geliri olan Macaristan ve Polonya 2021’de neredeyse iki katımız kişi başı gelire sahip oldular
2013’te bizden daha yoksul iken 2021’de bizi geçen öbür kimi ülkeler şöyle Malezya İran Bulgaristan Romanya Meksika
Neyse bunları yazdık da neden bu türlü yoksullaştığımızı bir defa daha gözden geçirelim diyorum
TL PAHA KAYDEDİNCE GSYİH DOLAR BAZINDA FEVKALADE KÜÇÜLDÜ
Türkiye iktisadı 2020’deki koronavirüs krizinde bütün ülkeler keskin daralma yaşarken az da olsa büyüdü Lakin Türk Lirası bazında
Ancak bu da kâfi değil Türkiye nin istihdam yaratacak sağlıklı bir iktisada sahip olmak için yıllık ortalama yüzde 4 5 büyümesi gerekiyor
Yıllara nazaran GSYİH’da büyüme oranları şöyle
2018 yüzde 3
2019 yüzde 0 8
2020 yüzde 1 9
2021 yüzde 2 1
Ancak 2018 yılından bu yana devam eden döviz krizleri nedeniyle dolar bazında ekonomimiz küçüldü
Türkiye’nin dolar bazında GSYİH’sı yıllara nazaran şöyle daraldı
2018 yüzde 9 2
2019 yüzde 2 7
2020 yüzde 5 1
2021 yüzde 13 5
ABD DOLARI NEREDEN NEREYE GELDİ
Görüldüğü üzere dolar bazında ekonomimiz sıkı bir küçülme yaşadı Zira Türk Lirası ABD Doları karşısında büyük paha kaybı yaşadı
Yıllara nazaran ortalama ABD Doları kuru
2013 1 90 TL
2014 2 18 TL
2015 2 71 TL
2016 3 01 TL
2017 3 64 TL
2018 4 83 TL
2019 5 67 TL
2020 7 00 TL
2021 8 85 TL
2022 16 38
KUR ARTIŞLARINA NEDEN OLAN DÜŞÜK FAİZ SİYASETİ YÜKSEK ENFLASYON ÜRETTİ
Duayen iktisatçı Prof Dr Korkut Boratav’ın dediği üzere
Merkez Bankası nın talimatla faiz düşürmesi faizin yanında en değerli silahı olan rezervleri hâlâ açıklanamayan yollarla eritmesi siyasi krizler iktisatta yaşanan çalkantılar Türkiye nin risk priminin yükselmesi ABD ile yaşanan gerginlikler jeopolitik riskler ABD Merkez Bankası nın para musluklarını kısması ‘faizle dolarla şunla bunla nasıl uğraşılıyor göreceksiniz’ üzere bahtsız demeçler dövizin TL karşısında son devirlerde görülmemiş bir formda kıymetlenmesine yol açtı
Sonuçta fon çıkışları hızlandı ülke ekonomik kriz sarmalına girdi Bu devirde yatırımlar azaldı işsizlik yoksulluk katlanarak arttı Kur artışlarına neden olan düşük faiz siyaseti yüksek enflasyon üretti ve geniş kümelerin satın alma gücünü tahrip etti
Yoksullaşmanın bir başka kıymetli nedenleri
- Güneydoğu’da yıllardır devam eden çatışmalar ve Türkiye’nin Irak ile Suriye’ye yaptığı askeri müdahaleler nedeniyle artan savunma harcamaları
- AB yüklü ölçülerde kaynak aktarmasına karşın Suriyeli göçmenlerin yarattığı maddi kayıplar
- Türkiye nin son yıllarda daima kriz ortamında olması demokratik hak ve özgürlüklerin kısıtlanması
- Yabancı inancının azalması yabancı sermayenin çekilmesi olarak özetlenebilir
Ayrıca bayan işgücüne iştirak oranının gelişmiş ülkelere nazaran düşük kalması tarım kesimindeki düşük verimlilik tasarruf oranlarının düşüklüğü direkt yabancı yatırımların istenen düzeyde olmaması ve her yıl nüfusumuzun önemli bir düzeyde bazı araştırmalara nazaran yüzde 6 oranında doğal afetlere maruz kalması da nedenler ortasında sayılabilir
KÜRESEL İKTİSATTA GEÇEN HAFTA NELER OLDU?
ABD’de yılın üçüncü çeyreğine ait ikinci gözden geçirmede GSYİH yüzde 2.9 büyüdü. Birinci açıklama yüzde 2.6, piyasa beklentisi ise yüzde 2.7’ydi.
Türkiye de bu hafta üçüncü çeyrek büyüme bilgilerini açıkladı. Yılın üçüncü çeyrek yılında ekonomimiz yüzde 3.9 büyüdü, beklenti yüzde 4’tü. Bu oran pandeminin tepe yaptığı 2020’nin ikinci çeyreğinden beri en düşüğü oldu. Yılın ikinci çeyreğinde büyüme yüzde 7.7 olarak üst istikametli revize edildi.
POWELL: FAİZ ARTIŞ SÜRATİMİZİ YAVAŞLATMAK MANTIKLI
BU HAFTA NELER OLACAK?
