Kasım ayı enflasyonu beklenenin altında gerçekleşti. Ekonomistler enflasyonun inişe geçtiğini, aralık ve ocak aylarında daha da düşük sayıların geleceğini belirtiyor. Fakat bunun iktisat siyasetleri nedeniyle değil, baz tesiriyle olduğuna, her yılın son aylarında bu düşüşlerin olağan olduğuna dikkat çekiliyor.
Ekonomist Alaattin Aktaş, geçen yıldan da örneklerle bu düşüşün matematiğini açıkladığı yazısında enflasyon düşse de fiyatların düşmeyeceğinin altını çizdi. Asıl sorunun fiyatların da düşmesi değil alım gücünün artmaması olduğunu belirten Aktaş, enflasyonla ilgili şu değerlendirmeleri yaptı:
“Yıllık enflasyon oranı kasım sonundan ocak sonuna, iki ayda tam 29 puan düşecek. Ve bu düşüş mayısa kadar devam edecek.
Ya fiyatlar?
Ancak yıllık artış oranı fiyatlar düştüğü için gerilemeyecek.
Baz tesiri sağolsun, matematik sağolsun!
Fiyatlar artmaya devam edecek. Hem aslında fiyatların düşeceğini söyleyen de yok ki. Ancak yıllık enflasyon oranındaki düşüş, güya fiyatlar geriliyormuş üzere servis edilecek. Hem alıcı olduktan sonra niçin edilmesin!
2023 yılının resmi enflasyon amacı yüzde 25. Bu oranda kalınması neredeyse olanaksız da, haydi kalındı diyelim. Bu yıl aralıkta 100 liraya satın alınabilen bir mal ve hizmet, önümüzdeki yıl aralıkta en az 125 lira olacak.
Ama yıllık artış oranındaki gerileme siyaseten döndüre döndüre kullanılacak. Bu gelişmenin temel nedeni olarak da hiç kuşku yok faiz indirimi gösterilecek.
Baz tesiri sırf TÜFE’ye has değil
Enflasyonda yıllık artış suratının düşmesini TÜİK’in ‘mahareti’ üzere göstermeye çalışmak temelden yanlış olur. TÜİK de, öteki kurumlar da eleştirilir ancak bu tenkitlerin gerçek taraftan yapılması gerekir.
TÜİK’in kasım ayı için açıkladığı yüzde 2.88’lik artışı gerçekçi bulmamak öteki, yıllık oranın gerilemiş olmasına kuşkuyla bakmak öbür.
Aylık artış yüzde 2.88 ise, eksik ya da değil, yıllık oran gerileyecektir. Zira geçen yılın kasım ayındaki yüzde 3.51 devreden çıkmış, yerine yüzde 2.88 girmiştir.
Yıllık fiyat artış suratının gerilemesi sadece TÜİK’in hesaplamalarına has bir durum da değil üstelik. İstanbul Ticaret Odası’nın ücretliler geçinme endeksinde ekim sonunda ölçülen yıllık yüzde 108.77’lik artış da kasım sonunda yüzde 105.55’e indi.
Bu matematiksel bir gerçek zira.
Yıllık artış hesabından yüksek oran çıkıyor, yerine düşük oran giriyor. Geçen yılın ortasından itibaren de tam aykırısı olmuş; aylık bazdaki düşük oranların yerine yüksek oranlar girdiği için yıllık oran daima yükselmişti.
Bu eğilim beklendiği üzere kasımda bilakis döndü, hepsi bu.
Yİ-ÜFE’deki düşüş dikkat çekici
Kasım ayında tüketici fiyatlarındaki artışın yüzde 2.88’de kalması da, yıllık oranın gerilemesi de değerli gelişmeler lakin çok daha değerli bir diğer gelişme var.
Yurtiçi üretici fiyatlarındaki artışın seviyesi…
Yİ-ÜFE’deki kasım ayı artışı yüzde 0.74’te kaldı.
Bu endekste yüzde 1’in altındaki son artış yaklaşık iki buçuk yıl evvel haziran 2020’de görülmüştü. Üretici fiyatları geçen yıl kasımda yüzde 9.99 artmıştı. Bu oranın devreden çıkıp yerine yüzde 0.74’ün girmesiyle yıllık oran tam 22 puan düştü. Ekim sonunda yüzde 158 olan üretici fiyatlarındaki yıllık artış kasım sonunda yüzde 136’ya indi.
Üretici fiyatlarının yıllık artışı önümüzdeki aylarda çok daha süratli bir halde gerileyecek. Yİ-ÜFE’de geçen yıl aralıkta yaklaşık yüzde 19, bu yıl ocakta yüzde 10, şubatta yüzde 7, martta yüzde 9, nisanda yüzde 8, mayısta yüzde 9 artış kaydedilmişti.
Döviz kurlarında bir sıçrama yaşanmaz, başta ham petrol olmak üzere emtia fiyatlarında değerli artışlar ortaya çıkmazsa bu aralıktaki ve 2023’ün birinci aylarındaki fiyat artışı evvelki artışların çok altında kalacak. Böylelikle üretici fiyatlarından tüketiciye olan yansıma da hafifleyecek.
Ancak bir defa daha altını çizelim. Son bir yıldaki artış oranının gerilemesi kıymetlidir değerli olmaya ancak fiyatlar artık muhakkak bir seviyeye oturdu. Hasebiyle asıl üstünde durulması gereken bu seviyedeki fiyatlara nazaran alım gücünün ne olduğudur. Şayet alım gücü çok zayıfsa, ki o denli, bundan sonra fiyatlar hiç artmasa bile geçmiş refah seviyesini yakalamak mümkün olmayacak demektir.” (HABER MERKEZİ)
