Birgün muharriri Bahadır Özgür, madencilik bölümündeki büyümenin “ucuz emek sömürüsü, iş cinayetleri ve tabiat tahribatı sayesinde” gerçekleştiğini belirtti, 20 yılda 21 defa değişen Maden Kanunu ile, kesimin “ucuz emek-hammadde yağması-doğa talanı formülüne dayalı bir siyasetle giderek yırtıcı bir karaktere” büründüğünü tabir etti.
Bahadır Özgür’ün “İşçi vefata, kârlar zirveye” başlıklı yazısının ilgili kısmı şöyle:
“Amasra’daki toplu iş cinayeti sonrasında bir defa daha dikkatlerin kesildiği madenciliği bir de bu gözle inceleyelim artık. Ucuz, garantisiz, örgütsüz emek ile dizginsiz bir tabiat tahribatının yarattığı sinerji, bakın maden işverenlerinin kârını nasıl katlamış.
Madencilikte asıl kâr metal cevheri ve taş ocaklarında yatıyor. Metal cevheri şirketlerinin faal büyüklüğü son 5 yılda 4 kat artıp, 30.1 milyar liradan 117.8 milyar liraya yükseldi. Pandemi yılları olan 2020’de büyüme suratı yüzde 34, 2021’de yüzde 59. 2016-2021 ortasında net satışlar 7 kat, yurt içi satışlar 8 kat, ihracat ise 6 kat arttı.
Bu büyüme motamot kârlılığa da yansıdı elbette. Metal cevheri madenciliğinin faaliyet kârlılığı öbür dalların çok üzerinde seyrediyor. Yeniden pandemi yıllarına bakıldığında 2020 ve 2021’de sırasıyla faaliyet kârı yüzde 45 ve 46 oranında sıçrama yapmış. Son 5 yılda ise ikiye katlanmış. Faaliyet kârı, şirketlerin direkt üretimden elde ettiği gelirle ilgili. Personellik, idare masrafları vb. maliyetleri düşüldükten sonra net satışlarının ne kadarının kâr hanesine yazıldığını gösteriyor. Haliyle sorun emek sömürüsüyse, buraya bakmak daha isabetli. Faaliyet dışı gelirleri de hesaba katarsak, karlılığın çok daha yüksek olduğunu hatırlatalım.
(…)
Tabii madencilik ruhsatlarının dağıtımı da tıpkı inşaat üzere ‘yandaş yaratma’ konusunda son derece elverişli. AKP’nin lokal ‘iş ağları’ inşaatla birlikte madenciliğe dayanıyor. Fakat bölümde ‘büyük yandaşlar’ asıl olarak özelleştirmelerle yaratıldı. Mesela; milyarlarca dolarlık rezerve sahip Eti Gümüş, Eti Alüminyum, Eti Bakır, Eti Krom insanın söylem etmeye utanacağı bedellerle Yıldırım Holding, SSS Yıldızlar Holding ve Cengiz Holding ortasında hisse edildi. Haliyle madencilikte toplumun hesabına yazılan maliyet kalemine personel cinayetleri ve tabiat tahribatıyla bir arada, kamu yağmasını da eklemek lazım. Kısaca madencilikte iktidar mimarisine entegre olanlarla, eski sermaye kümeleri tıpkı kuralsızlığın nimetlerinden doyasıya faydalanıyorlar.
Zorlu’nun nikel madeni Manisa’da Çaldağı’nı düzlerken; Koç, Sivas’taki altın madeniyle Alevi köylerinin kutsal yerlerini çiğniyor. Limak, zeytinlikleri sökmek için çabalarken; Cengiz, İkizdere’yi taş ocaklarıyla cehenneme çeviriyor. Nesko’nun atıkları Şebinkarahisar’ın verimli tarım topraklarını çürütürken; Nurol, Kaz Dağları’nı kazıyor. Esam’ın, Eysim’in, Kaltun’un Çine’deki madenlerinde emekçiler 8-10 yıl çalışıp silikozisten ciğerleri taşlaşınca, ‘kullanım ömürleri’ dolduğu için ‘iş dışı’ bırakılırken; İliç’te, Kanadalı inhisarın zehirli atık havuzu patlıyor.
O yüksek kârlar bu türlü elde ediliyor işte. Nasıl ki Kamu İhale Kanunu daima bir değişiklik döngüsüne sokularak, siyasi ve iktisadi modelin merkezine inşaat iktisadı yerleştirildiyse; Maden Kanunu da 20 yılda 21 defa değiştirildi. Böylelikle insan ve etraf maliyetini üstlenen, teknolojiye yüzünü dönmüş, kurallı bir faaliyetten fazla, ucuz emek-hammadde yağması-doğa talanı formülüne dayalı bir siyasetle giderek yırtıcı bir karaktere bürünüyor madencilik. Fakirleştiren büyümenin, ölümcül kesimi oluyor. Personel ve tabiat vefata itildikçe, sermayenin kârı da doruğa çıkıyor.” (YAZININ TAMAMI)
