İsrail’de Başbakan Benjamin Netanyahu liderliğindeki sağ koalisyon hükümeti, misyona geldikten kısa bir mühlet sonra duyurdukları ve yargının yetkilerinin kısıtlanmasını öngören düzenlemeyi haftalar süren protestoların akabinde erteleme kararı aldı.
Yüz binlerce kişinin haftalar boyunca protesto şovları düzenlemesine sebep olan neydi? Göstericiler neye karşı çıkıyordu? Netanyahu’nun düzenlemeyi ertelemesinin tek sebebinin bu protestolar olduğunu söylemek mümkün mü?
Muhalefetin kelam konusu yargı düzenlemesini ‘hukuk yoluyla darbe’ olarak nitelendirdiğini hatırlatan Şalom gazetesi muharriri ve akademisyen Karel Valansi’ye nazaran, halk haftalarca devam eden protestolarla bir yandan yeni koalisyonun hayat stillerine müdahale olarak gördükleri siyasetlerine karşı çıktı, öbür yandan hükümetin yapmayı planladığı ve peyderpey meclisten geçirmeye başladığı yargı düzenlemelerini durdurmaya çalıştı.
‘YÜKSEK MAHKEME’NİN TEMYİZ YETKİSİ GERİ ALINMAK İSTENİYOR’
Netanyahu hükümetinin yargı düzenlemesine yapılan itirazları ülkedeki yargı sistemi üzerinden anlatan Valansi, “İsrail’de yazılı bir anayasa yok. Temel kanunların anayasayı oluşturduğu kabul ediliyor” vurgusu yaparak şu bilgileri paylaştı:
“İsrail’de 1995’teki yargı ıslahatı ile yüksek mahkeme bugünkü yetkilerini kazandı ve o tarihten itibaren anayasa mahkemesi misyonunu üstlendi; yani, yasama ve yürütmeye hukuksal bir sınırlama getiriyor. Çıkarılan kanunların anayasaya uygunluğunu denetim ediyor. Temyiz yetkisi bulunuyor. Bahsedilen değişikliklerle bu yetkinin geri alınması isteniyor. Yani, mecliste çoğunluk, yasanın geçmesi için kâfi olacak, yüksek mahkemenin üye sayısı arttırılacak, üyeleri meclis seçecek, tüzel danışmanların yaptırım gücü geri alınacak. Bu denetlemelerin kalkmasıyla anayasayı oluşturan temel kanunları değiştirmenin rastgele bir kanunu değiştirmekten bir farkı kalmayacak. Bu da kuvvetler ayrılığına muhalif.”
‘KONU BURADA NETANYAHU’NUN YOLSUZLUK DAVALARINA GELİYOR’
Protestocuların düzenlemenin öngördüğü değişiklikleri kuvvetler ayrılığı unsuruna alışılmamış olduğu ve yürütmenin yargıyı denetimi altına almaya çalıştığı gerekçesiyle eleştirdiğini aktaran Valansi, Netanyahu’nun düzenlemeye olan yaklaşımını, “Netanyahu ise İsrail’de yargının hiçbir demokratik ülkede olmadığı kadar güçlü olduğunu ve yasama ve yürütmenin önüne geçtiğini savunuyor. Yüksek mahkemenin meclisten çıkan bir maddeyi anayasaya karşıt bularak reddedememesi gerektiğini savunuyor” kelamlarıyla açıkladı.
Valansi’ye nazaran, husus burada Netanyahu’nun yolsuzluk davalarına da geliyor. Hal bu türlü olunca kelam konusu düzenleme Netanyahu’nun bu davalardan kurtulma isteği ve koalisyonundaki isimleri muhafaza altına alma gayreti olarak görülüyor.
‘NETANYAHU, SON ANA KADAR DİRENDİ’
Başbakan Netanyahu’nun düzenlemeyi erteleme kararını da pahalandıran Karel Valansi, “Çok geç kalınmış bir karar” diyerek, bu karara giden süreci kısaca şu sözlerle anlattı:
“Netanyahu, halkın taleplerine kulaklarını kapadı. ‘Hükümeti düşürürüm’ tehditlerine boyun eğdi. En sonunda Savunma Bakanı Yoav Gallant’ı vazifeden alma kusurunu yaptı. Bu da geçen haftaki ağır protestolarla sonuçlandı. Cumhurbaşkanı Isaac Herzog başta olmak üzere çok kere uyarıldı, kendisine ‘bu yolun gerçek yol olmadığı, uzlaşı ve diyaloğa gerek olduğu’ söylendi. Ancak Netanyahu son ana kadar kararında direndi.”
‘YAZ AYLARINDA YİNE PROTESTOLARLA KARŞILAŞABİLRİLİZ’
Erteleme kararı ile birlikte yargı değişikliklerinin rafa kalkmadığını, yalnızca bir müddetliğine ertelendiğini de hatırlatan Valansi, “Ertelenme kararının akabinde bir belirsizlik hakim. Mayıstan sonra ne olacak? Herzog’un başlattığı görüşme trafiği meyve verecek mi? Koalisyon üyelerinin de baskısıyla Netanyahu yargıda benzeri değişiklikler yapmak için tekrar kolları sıvayacak mı? Bu türlü bir durumda protestoların yine alevleneceğini düşünüyorum” dedi.
İsrail’deki gelişmelere pek çok reaksiyon olduğunu da kaydeden Valansi, “ABD Lideri Joe Biden’ın İsrail-ABD bağlantılarının temelinde demokratik pahalar olduğu vurgusu burada epeyce dikkat cazip bir açıklama. Bu, İsrail ile özel bir alakası olan müttefiki tarafından verilmiş kıymetli bir ihtardı. Fakat Netanyahu’nun yanıtı bir oldukça sert oldu” tabirlerini kullandı.
Söz konusu telaffuzların azalacağı varsayımını de paylaşan Valansi, “Herzog’un açtığı diyalog ve uzlaşı yolundan gidilmesi gerektiğini düşünüyorum. Olmaması halinde geçen haftaki imgelere yaz aylarında tekrar şahit olabiliriz. Netanyahu yeni koalisyonu sıkıntılı ve çok isimlerle yaptı. Meşruiyet sıkıntıları bulunan bu isimlere, ödünler vererek bir koalisyon ne kadar yürüyebilir asıl zahmet yahut soru burada” değerlendirmesinde bulundu.
