Gül Yaşartürk
Hollywood neden remake yapar?
Remake derken Avrupa ve Asya’da üretilip başarılı olmuş sinema ve dizilerin kast edildiğini eklemek gerek. Hollywood sanayisi, yalnızca başarılı olmuş ülke sinemalarına el atmıyor elbette, direktörlere de el atıyor. Auteur sıfatını almış birçok direktör Hollywood’a transfer edilip Amerikan sinemaları yönetiyorlar. Bu durum kolay biçimde Amerikan sinemasının anlatacak hikayesinin kalmadığını söylüyor bir bakıma. Hollywood’un Avrupa sinemasından devşirdiği sinemalardan birinci akla gelenler ortasında; “Vanilla Sky” (“Aç Gözünü”, Alejandro Amenábar, 2000), “Insomnia” (Erik Skjoldbjærg, 1997), “Solaris” (Andrei Tarkovsky, 1972) ve “Ejderha Dövmeli Kız” (Niels Arden Oplev, 2009) yer alıyor.
2015 tarihli “Ove İsminde Bir Adam”ı (Hannes Holm) Marc Foster, “Otto İsminde Bir Adam” ismiyle (“Hayata Röveşata Çeken Adam” ismiyle gösterime girdi) uyarladı son olarak. İsveç imaliyle Amerikan üretimini karşılaştırmak, Amerikan ideolojisi hakkında olduğu kadar klasik anlatı sinemasının işleyişi hakkında da adeta ders niteliğinde. Amerikan şekli hayatın en düzgünü olduğu, sınıfların sistemsel sıkıntıların bireylerin dramları gerisinde görünmez kılındığı, patriyarkayı savunan bir telaffuz çıkıyor karşımıza.
Hannes Holm’ün “Ove İsminde Bir Adam” sinemasının baş karakteri, sinemanın büyük çoğunluğunda sarı gömleği ve mavi renkli kadro elbisesiyle İsveç’in metaforu haline gelen Ove’dur. Bilhassa açılış sahnesinde mavi bir iple kendisini asmak istediğinde renklerle yaratılan mana daha görünür olur. Halkın konutu manasına gelen folkhelm, 1970-1980’li yıllarda toplumsal sigorta yardımları ve vasıflı işgücü ile ünlü olan İsveç modelinin ismidir. Lakin 2000’li yıllara yanlışsız; sıhhat ıslahatları, batan bankalar ve ekonomik gerileme ile kolektivizm çökmeye başlayacaktır. Daima kendisini öldürmek isteyen, “büyük kalpli” Ove da artık sona ermiş olan İsveç modelinin simgesidir aslında. Kanatları altına aldığı İran göçmeni Pervane ve ailesinin dışladığı LGBTİ+ Mirsad kelam konusu kolektivizmin ‘hoşgörüsünü’ gösterir. Ove, özel sıhhat şirketleri üzere kapitalizm simgelerine karşı sitenin kapısını sıkıca kapar, sitenin içinde kurallardan şaşmayan bir hayat uygulamaya çalışır. “Ove İsminde Bir Adam”, Ove ve tren yolu çalışanı babasının ilgisine epey detaylı biçimde yer vererek karakterini tarihî bir yere oturtur. Ove’un takıntı haline getirdiği Saab marka arabayı seven babasıdır örneğin. Holm’ün sinemasında Ove’un eşi Sonja hayli etkin bir role sahiptir. Ove ile tanışma sahnelerinde Ove karşısında uyurken Sonja onu izler. Bayanın etkin biçimde bakışa sahip olduğu nadir sahnelerden biridir bu. Sonja öğretmendir, kitapları meskene sığmaz, entelektüel, güçlü bir bayandır. Ove’un meslek kursundan mezun olduğu ve Sonja’nın onu almaya geldiği sahnede ikisi de sivil kıyafetlerinde eşit görünürler. Evlilik teklifi, bir ödül üzere sunulmaz. İsveç sinemasının alameti farikası olan puslu, pastel ton renk paleti, simetrik genel çekim kadrajlar, karakterin dış ses olarak anlatıcı vazifesi üstlenmesi çok hislerle örülü şiddetli bir özdeşleşme yaşamamızın önüne geçer.
Marc Foster ise anlatısını Tom Hanks’in uzun yıllar misal rollerde oynaması sonucunda oluşan personası üzerine kurar. Hanks, Hollywood’da aileyi ve itimadı temsil eder. İsveç yorumunda karşı olunan ülke Amerika iken, Amerikan yorumunda ise Japonya ve Almanya olur. İranlı göçmen Pervane’nin yerini El Salvador göçmeni Marisol alır. El Salvador’da ülke içindeki mafya savaşları ve Amerikan hükümetinin kelam konusu savaşlara dahil olması nedeniyle eşini kaybeden ve mafya tarafından tehdit edilen yüzlerce bayan ve çocuk olduğunu son periyodun başarılı belgesellerinden “Las Abogadas: Attorneys on the Front Lines of the Migrant Crisis”da (2022) görmek mümkün. “Otto İsminde Bir Adam”, art planında şiddet ve hata içeren büyük bir sorunu Marisol karakteriyle turistikleştirip sevimli gösteriyor. Otto’nun en yakın arkadaşı olan siyah Reuben ve trans birey olan Malcolm da Marisol’le birlikte Amerikan üslubu hayatta asimile edilerek muhafaza altına alınan öbür karakterleri oluşturuyor.
Malcolm’un, toplumsal medya muhabiri olan Barb ile bir çift olarak konumlanması da patriyarkal normlara uygun davrandığı sürece LGBTİ+ bireyin kabul edileceğini söyler. Foster, Otto’nun babasıyla bağını anlatıdan çıkarır, melodram kalıbına uygun olarak onu geçmişi olmayan bir karakter haline getirir. Üstelik annesi tarafından terk edildiğini ekler. Halbuki İsveç üretiminde karakterin annesi ölmüştür. Otto ve Sonya’nın tanışması ise İsveç üretiminde bayanın etkin pozisyonda oluşunu büsbütün bilakis çevirir. Sonya, tren beklerken elindeki kitabı düşürür, onu gözetlemekte olan Otto da peşinden giderek kitabını verir. Asker olmak isteyen lakin akciğerindeki sorun nedeniyle asker olamayan Otto’yu çocuklarının babası olarak gören, onu çekip çeviren silik bir tiplemedir Sonya. Otto, üniversiteden mezun olduğunda cübbesiyle Sonya’ya evlenme teklif eder. Evlilik teklifi Sonya’nın mükafatıdır. Otto ve Sonya öpüştüklerinde etraftakilerin alkışlaması, Otto’nun ölmeden evvel Marisol’ün aile fotoğraflarına girmesi ve tüm mal varlığını Marisol’e bırakması Hollywood stili melodramın formülünü yerine getirir.
Canlı parlak renklere çokça yakın çekimin ve duygusal müziklerin eşlik ettiği Foster yorumu elbette izleyici ağlatır.
Amerikan karakteri Otto, İsveç karakteri Ove üzere hayata karşı bir duruşun, fikrin, tenkidin sözü değildir. Otto, Amerikan sinemasında her zamanın karakteridir, her bölümde iş görecek biçimde soyut inşa edilmiştir.
