Övgü Pınar
ROMA – Libya’dan Avrupa’ya ulaşmaya çalışan 234 kişiyi Akdeniz’de kurtaran yardım gemisi Ocean Viking, yaklaşık 1 aydır Avrupa’nın gündeminde. Orta Akdeniz’de kurtarma operasyonları yapan SOS Méditerranée kuruluşunun işlettiği Norveç bayraklı gemi, İtalya’nın liman açmayı reddetmesinin akabinde Fransa’ya demirledi. İtalya ile Fransa ortasında krize yol açan, Norveç’in de karıştığı tartışmalar koparan Ocean Viking hadisesi, Avrupa’nın göç siyasetindeki boşlukları, uyum eksikliklerini ve tutarsızlıkları bir sefer daha ifşa etti.
Ocean Viking, 22-26 Ekim ortasında Libya ve Malta’ya ilişkin arama-kurtarma bölgelerinde 6 başka operasyonda 234 kişiyi ‘’zor durumda’’ olan teknelerden kurtardı. İtalya ve Malta makamlarıyla temasa geçen geminin göçmenleri karaya indirebilmek için inançlı liman açılması talebine günlerce cevap gelmedi. Yaklaşık 3 hafta boyunca denizde bekletilen göçmenlere nihayet Fransa liman açma kararı aldı ve Ocean Viking 11 Kasım’da Fransa’nın Toulon limanına yanaştı.
Ancak, gemiye liman açma kararını açıklayan Fransa İçişleri Bakanı Gerald Darmanin bir yandan da İtalya’ya sert suçlamalarda bulundu, Roma’da bir ay evvel vazifeye başlayan sağ koalisyon hükümetini sorumsuzlukla ve anlaşılmaz hareket etmekle suçladı. İtalya’nın göç siyasetinin iki ülke bağlarına önemli olumsuz yansımaları olacağı uyarısı yapan Fransız bakan, İtalya hududundan ülkeye yasa dışı göçmen geçişlerini önlemek için güvenlik önlemlerinin artırılacağını ve Fransa’nın İtalya’dan alması planlanan 3500 göçmenin kabul süreçlerinin durdurulacağını açıkladı.
İtalya’nın çok sağcı Başbakanı Giorgia Meloni ise buna karşılık olarak Fransa’yı ‘haksız yere agresif reaksiyon vermekle’ suçladı.
SALVİNİ: NORVEÇ’E GİTSİN
Bu sırada İtalya hükümetinden, Ocean Viking Norveç bayrağı taşıdığı için bu ülkeye karşı sesler de yükselmeye başladı. Göç tersi siyasetleriyle bilinen Başbakan Yardımcısı Matteo Salvini, Ocean Viking gemisiyle ilgili bir haberi toplumsal medyada ‘’Bir Norveç gemisi nereye gitmeli? Kolay: Norveç’e…’’ bildirisiyle paylaştı.
Norveçli kamu yayıncısı NRK’nin haberine nazaran ise Oslo’da bu görüş paylaşılmıyordu: ‘’Deniz hukukuna getirilen bu yorumu Norveç hiçbir halde paylaşmıyor… Roma’daki Norveç büyükelçisi bunu açıkça tabir etti: Akdeniz’de Norveç bandıralı özel gemilere alınan şahıslar için insan hakları mukaveleleri yahut deniz hukuku uyarınca Norveç’in hiçbir sorumluluğu yoktur.’’
Ocean Viking, Fransa limanına yanaştıktan sonra da tartışmalar dinmedi. Fransa çok sağı, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve hükümetinin liman açma kararını yerden yere vurdu. Paris idaresi ise Ocean Viking kararının bir defaya mahsus bir ‘istisna’ olduğunu, gemiye liman açılsa da göçmenlerin tamamının Fransa’ya kabul edilmeyeceğini, Avrupa ülkeleri ortasında paylaşılacaklarını ısrarla yineledi.
Bu sırada Norveç’ten Ocean Viking’deki 20 kişinin bu ülkeye kabul edileceği açıklaması geldi. Norveç Dışişleri Bakanlığı’ndan Fransız haber ajansı AFP’ye yapılan açıklamada, ‘’Norveç’in bu göçmenlerin hiçbirini Norveç’e götürme sorumluluğu olmadığının altını çizmek istiyoruz. Hükümet, Fransa’dan gelen yardım talebine karşılık olarak güç durumda bu fevkalâde kararı almıştır’’ denildi.
Ocean Viking ve kurtardığı 234 göçmenin kopardığı fırtınayı Fransız Liberation gazetesi şöyle yorumladı: ‘’Fransa’nın, yani Emmanuel Macron’un aldığı bu karar, İçişleri Bakanı Gérald Darmanin’in belirttiği üzere ‘istisnai’ bir müdahale olsa dahi memnuniyetle karşılanmalı. Bu karar bir doktrin değişikliği teşkil etmiyor. Somut olarak, Fransa göçmenlerin üçte birini, Almanya öteki üçte birini üstlenecek ve son üçte biri Avrupa Birliği’nin öbür ülkeleri ortasında dağıtılacak… Bu kararın kapsamı hudutlu, fakat denizde yirmi gün geçirdikten sonra çok berbatlaşan insani durum karşısında tekrar de olumlu.’’
Gazete, bir devlet liderinin rolünün her şeyden evvel ‘’aynada kendimize utanmadan bakabilmemizi sağlayacak bir yol göstermek’’ olduğunu yazdı.
‘İTALYA’NIN KİRLİ OYUNU’
Le Monde’da yayımlanan bir haberde ise, Avrupa Birliği (AB) İçişleri Bakanları’nın 25 Kasım’da göç sorununu görüşeceği fevkalâde toplantıya atıfla şu tabirler yer aldı: ‘’İsminin açıklanmasını istemeyen bir Fransız cumhurbaşkanlığı yetkilisi, İtalya’nın (gemiyi) reddetmesini, AB içişleri bakanlarının önümüzdeki hafta Brüksel’de yapacakları kriz toplantısı öncesinde ‘kirli bir oyun’ olarak nitelendirdi.
Uluslararası deniz hukuku uyarınca, tehlikede olan gemilere en yakın limana erişim müsaadesi verilmeli, bu da Kuzey Afrika’dan geçmeye çalışırken kurtarılan göçmenler içinde, AB’deki komşularına kıyasla en büyük hissesi İtalya’nın alması manasına geliyor. Meloni’nin hükümeti, bu yıl şimdiye kadar 90 bin göçmeni kabul ettiklerini ve Ocean Viking’e yardım etmeyi reddederek, göçmenlerin AB içinde dağılımı için birlik içinde yeni bir paylaşım sistemine muhtaçlık duyulduğu iletisi verdiğini söyledi.
(Fransa) Cumhurbaşkanlığı yetkilisi ise, ‘Göç konusunda verimli tahliller bulmak için birlikte çalışmalıyız’ dedi ve alınan göçmenlerin önümüzdeki aylarda Fransa’nın İtalya’dan almayı kabul ettiği toplam göçmen sayısından düşüleceğini de kelamlarına ekledi.’’
GEMİLER, ‘ÇEKİM UNSURU’ MU?
İtalya’da da Fransa’da da, sivil toplum kuruluşlarının işlettiği yardım gemilerinin kurtardığı göçmenlerin ülkeye kabul edilmesine karşı çıkan bölümlerin argümanlarında ortak noktalar var. Fransa’da Nisan 2022’de yapılan başkanlık seçiminin çok sağcı adaylarından Eric Zemmour, geçen hafta sonunda CNEWS kanalında katıldığı programda bu noktaları şöyle özetledi: ‘’Ocean Viking üzere tekneleri kabul etmemek, olabilecek en hümanist siyasettir zira böylelikle göçmenler artık denize açılmaz, hayatlarını riske atmaz ve kaçakçılar onların sırtından para kazanamaz.’’
İtalya İçişleri Bakanı Matteo Piantedosi de hafta içinde parlamentoda yaptığı konuşmada misal halde, sivil toplum kuruluşlarının gemilerinin, göçmenler ve kaçakçılar için bir nevi teşvik edici rol oynadığını, ’çekim unsuru’ teşkil ettiğini öne sürdü.
Ne var ki mevcut datalar bu argümanı doğrulamıyor. İtalyan La Repubblica gazetesinin geçen pazar günü manşetten verdiği habere nazaran, sivil toplum kuruluşlarının (STK) yardım gemilerinin faal olmadığı devirde de İtalya’ya deniz yoluyla binlerce göçmen ulaştı. La Repubblica, son 3 haftada STK gemileri olmadan 15 binden fazla göçmenin İtalya kıyılarına ulaştığını yazdı. Habere nazaran, 2022’de İtalya’ya deniz yoluyla ulaşan göçmen sayısı 93 binin üzerindeyken bunlardan sırf 10 bin kadarı, denize açıldıkları teknelerden kurtarılarak çıkarıldıkları STK gemileriyle geldi.
