McMaster Üniversitesi
McMaster Üniversitesi’nde yürütülen son araştırmaların ortaya koyduğuna nazaran atletizm, istikamet bulma marifetleri ve hafızayı bir ortaya getiren bir spor kolu olan ‘oryantiring’, demansla ilişkili bilişsel gerilemeye karşı aktif bir müdahale ya da engelleyici antrenman olarak yarar sağlayabilir.
Araştırmacıların aktardığı kadarıyla, oryantiringde birbirine eklemlenen fizikî antrenman ve taraf bulma hüneri, cetlerimiz açısından avlanma ve toplanma konularında büyük ehemmiyet taşıyan belli beyin bölgelerini harekete geçiriyor. Beynin binlerce yıl içerisinde yeni hudut yolları geliştirerek, dayanması güç olan ortamlara ahenk sağlamak doğrultusunda evrimleştiği düşünülüyor.
‘KULLANILMAYAN MAHARETLER KAYBOLUYOR’
Modern hayatın sunduğu GPS uygulamaları ve hazır yiyecekler üzere kolaylıklar yüzünden, günümüzde hayatta kalmak için tıpkı beyin fonksiyonlarına gereksinimimiz kalmadı. Araştırmacılar, bunun bir ‘kullan ya da kaybet’ olayı olduğunu savunuyorlar.
Araştırmayı denetleyen Kanada McMaster Üniversitesi Beyin Sıhhati ve Yaşlanma Araştırma Merkezi Lideri Jennifer Heisz, “Modern hayat, beynin gelişmek için gereksinim duyduğu belli bilişsel ve fizikî zahmetlerden mahrum olabilir” diyor: “Aktif taraf bulma muhtaçlığının olmadığı durumlarda, bu hudut mimarisini yitirme riskiyle karşı karşıyayız.”
Heisz, insanların istikamet bulma hünerini yitirmesinin birinci belirtiler ortasında olduğu ve hastalığın en hafif evresinde dahi bundan muzdarip olan bireylerin yarısını etkileyen Alzheimer hastalığına dikkat çekiyor. Kısa müddet evvel ‘Plos One’ isimli bilimsel mecmuada yayınlanan makalede, araştırmacılar, yaşları 18 ilâ 87 ortasında değişen, farklı seviyelerde oryantiring uzmanlığına sahip (bilgisi olmayan, orta, ileri ve seçkin düzeyde) sağlıklı yetişkinler üzerinde yapılan araştırmaları paylaştılar.
Oryantiring çalışmalarına dahil olan beşerler, daha isabetli mekansal istikamet bulma ve hafıza sonuçları bildirdiler; bu bulgular, nizamlı idmanlara taraf bulma öğelerinin eklenmesinin bir ömür boyunca yarar sağlayabileceğini düşündürüyor.
SADECE İDMAN YAPMAKTAN ÇOK DAHA ETKİLİ
Kinesiyoloji Bölümü’nde yüksek lisans öğrencisi, oryantiring koçu ve ulusal grup üyesi olan ve tıpkı vakitte çalışmayı tasarlayan araştırma başyazarı Emma Waddington, “Beyin jimnastiği kelam konusu olduğunda, oryantiringin fizikî ve bilişsel gereklilikleri, yalnızca antrenman yapmaya kıyasla ödediğiniz para karşılığında size daha fazla yarar sunma potansiyeli barındırıyor” diyor.
Oryantiringin maksadı, tanımadığınız topraklarda mümkün olduğunca süratli koşarak gezinmek ve yalnızca bir harita ile bir pusula kullanarak bir küme denetim noktasına ulaşmak. En maharetli sportmenler, yerde hızlı bir formda yol alırken süratli kararlar vererek farklı zihinsel vazifeler ortasında verimli bir biçimde geçiş yapıyorlar.
Bu spor nitekim eşsiz; çünkü mekânsal bilgiyi farklı biçimlerde işleyen beyin bölgeleri ortasında süratli geçişler yaparken etkin biçimde istikamet bulmayı gerektiriyor. Örneğin, bir haritayı okumak, bulunulan etrafa nazaran üçüncü şahıs bakış açısına muhtaçlık duyar. Oryantiringciler bir parkurda yol alırken, bu bilgiyi, kendilerinin ortamdaki pozisyonlarına nazaran gerçek vakitli ve hızlı bir halde kullanmalıdır.
Araştırmacılar, bunun, GPS sistemlerinin çağdaş hayattan yola çıkarak tasarladığı bir marifet olduğunu söz ediyor. Bu çeşit bilişsel fonksiyonlar örtüşen hudut yapılarına dayandığı için, bu spor sadece gezinme yeteneğimizi değil, birebir vakitte mekansal bilgiyi sürece yetimizi ve daha genel bağlamda hafızamızı olumlu istikamette tesirler. Araştırmacılar, daha fazla oryantiring idmanını günlük hayatımıza dahil etmenin iki kolay yolu olduğunu söylüyor: “GPS’inizi kapatın ve koşarak seyahat ederken yolunuzu bulmak için bir harita kullanın; yanı sıra, yürüyüşünüz ya da bisiklet seyahatiniz için yeni bir rota kullanarak mekânsal açıdan kendinize meydan okuyun.”
Waddington, “Oryantiring her yaştan beşere uygun bir spor çeşidi. Sık sık, oryantiring yapan 6 ilâ 86 yaşları ortasındaki atletlere rastlayabilirsiniz” diyor: “Uzun vakitten beridir bu sporu yapıyor olmam, istikamet bulma hünerlerini öğrenmenin gerisinde yatan süreci anlamamı sağladı ve oryantiringin eşsizliğini ve bu sporun yaşlanan nüfus bağlamında taşıdığı bilimsel kıymeti araştırmak için bana ilham verdi.”
Yazının özgünü SciTech Daily sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
