Hasankeyf’in kurtarılması için birçok çalışma yürütüldü. Bu çalışmalardan birine, yıllar evvel İstanbul’dan gelip katılmıştım. Çalışmaya çok sayıda sanatkarın yanı sıra ortalarında Ahmet Türk’ün de bulunduğu siyasetçiler de dayanak vermişti. Gündüz başlayan aktiflik, sonraki gün sabaha kadar devam etmiş, Dicle ırmağının kenarına kurulan platformda konuşmalar yapılmış, şiirler ve müzikler okunmuştu. Günün birinci ışıklarını Hasankeyf’te karşılamak uykusuzluğa karşın hoştu. Hasankeyf’i kurtarabilme umudu taşıyan binlerce şahısla birlikte olmak ayrıyeten gurur vericiydi.
HATIRALARDAN SANATA
Yıllar içinde buna misal çok sayıda hareket yapıldı. Fakat binlerce yıllık bir geçmişi olan Hasankeyf, ömrü kısıtlı ve güvenlikçi siyasetlerin eseri olan bir baraja kurban edildi. Tarihin yanı sıra insanların anıları da baraj sularının altında kaldı.
Hatıraları su altında kalanlardan biri de sanatçı Suat Öğüt oldu. Hollanda’da yaşayan Öğüt, Hasankeyf’i anlatan görüntüleri ve yerleştirme çalışmalarını Kolektif Mekan’da sergilemeye başladı. Sanatçı, standın açılışı için Diyarbakır’a geldi ve burada etkinlikler düzenledi. Ne yazık ki Öğüt ile tanışma talihim olmadı, Merkezkaç Kolektif Mekan’dan Remzi Sever’in hem sanatkarla hem de stantla ilgili paylaştığı bilgilerle yetinmek durumunda kaldım.
Remzi Sever’in Suat Öğüt ile ilgili verdiği bilgiler ortasında, Öğüt’ün, Erdinç Üstün ile akraba olması da yer alıyordu. Erdinç Üstün, Diyarbakır’ın nevi şahsına münhasır sanatkarlarından biriydi. Karşıttı. Çok iş yapabilecekken, aklında yüzlerce proje varken her şeye ve hayata da erken veda eden insanlardan biriydi.
Öğüt’ü Hasankeyf ile tanıştıran da Erdinç Üstün olmuş. Hasankeyf’te yürüttüğü bir heykel çalışması için Öğüt’ü de yanına almış Erdinç. İşte Öğüt’ün çocukluğuna ilişkin o günler, yıllar sonra “Kaybolan Görüntüyü Tamamlamak” başlıklı bir çalışmayla sanatseverlerin karşısına çıktı.
NEREDE ESKİ HASANKEYF?
Yukarıda değinmiştim, Suat Öğüt, yıllardır Hollanda’da yaşayan bir sanatçı. 13 yıl ortadan sonra gelip gördüğü yeni Hasankeyf’in, hafızasındaki Hasankeyf ile hiçbir ilgisinin bulunmadığını görüyor. Gördüğü görünüm dehşet vericidir ve buradan yola çıkarak iki yıl süren bir çalışmanın akabinde “Kaybolan Görüntüyü Tamamlamak” standına imza atıyor.
Sergide birbirini tamamlayan 3 görüntü ve bir maketin yanı sıra içi betonla ve bir müddet sonra boşalan havayla doldurulmuş minderler yer alıyor. Görüntülerin çok uygun olduğunu söylemeliyim. Bu görüntülerde çocukluk günlerine ya da eski Hasankeyf’e göndermelerin yanı sıra yeni Hasankeyf’te yer alıyor. Geçmiş ile bugün ortasındaki çelişki, diğer türlü söyleyecek olursak, kent, hafıza ve siyaset ilgisini gözler önüne seriyor.
Videolar, tahminen çocukluk günlerine ve anılara gönderme yaptığı için insanın içini ısıtan bir yapıya sahip. Günün gerçekliğini yansıtan imgelerin tartısına karşın… Bu duyguyu hissettirme başarısı hiç kuşku yok ki görüntülerde direktör ve kurgucu olarak imzası bulunan Suat Öğüt’e ilişkin. Lakin görüntülerde oyuncu olarak misyon alan Ercan Tarlan’ın sahiciliğinin, müzikleri yapan Mert Gençer’in ve imaj direktörleri Veysel Çelik, Özgür Demirci ile Giovanni Giaretta’nın da büyük katkısı vardır. Görüntünün sonunda balonlarla yazılmış “TOKİKEYF” yazısı ise kentte yaratılan tahribatın siyaset kısmına çarpıcı bir gönderme yapıyor.
Aynı halde salonun çeşitli yerlerine serpiştirilmiş irili ufaklı minderler de tarihin betona feda edildiğine ve içi boş, yaşanmışlıklarla ilgisi bulunmayan bir imgeye, yeni Hasankeyf’e gönderme yapıyor.
Eski Hasankeyf maketi ise şeker jelatinleri ile kapatılmış. Makete, jelatinlerin ortasındaki küçük boşluklardan bakılabiliyor. Bu imge de çocuklukla ilgili demekle yetinmeliyim. Zira maket, bakan herkeste farklı çağrışımlar uyandıracak nitelikte. Etrafı şeker jelatinleriyle kaplı makete bakanlar kim bilir hangi anılarıyla buluşacaklar.
YIKIM VE SENTETİK İNŞA
Sergiyle ilgili bu birinci izlenimlerden sonra denilebilir ki Suat Öğüt, Diyarbakır’a ve bölgedeki ömür alanlarına müdahalenin sonuçlarını sergiliyor. Stant, Hasankeyf’ten yola çıkarak, politik müdahalelerle yıkıma maruz bırakılmış kent kimliğinin nasıl dönüştüğünü bahis ediniyor. Bu yıkım ve yıkım sonrası dönüşümlere Sur’da, Cizre’de, Şırnak’ta da rastlamak mümkün. Stant kataloğunda buna, haklı olarak, “Bölgede devam etmekte olan inşaat çalışmasının vadettiği gelecek görünümü, ömür belirtisine rastlamanın neredeyse imkansız olduğu yapay bir habitattan kesitler sunuyor” denilmiş.
Hasankeyf’i kurtarmak için yıllarca uğraş edildi. Hasankeyf sular altında kaldıktan sonra da değişik aksiyonlarla devam edildi çabaya. “Kaybolan Görüntüyü Tamamlamak” standını de bu çaba biçimlerinden birisi olarak pahalandırmak gerekiyor. Çocukluk anılarına, hafızaya müdahale biçimine, TOKİ’nin sentetik görselliğine şahit olmak için görülmesi gereken bir stant “Kaybolan Görüntüyü Tamamlamak”.
Hollanda Başkonsolosluğu ve Mondriaan Fund tarafından desteklenen “Kaybolan Görüntüyü Tamamlamak” standı, 18 Aralık’a kadar pazartesi hariç her gün 15:00-19:00 saatleri ortasında görülebilir. Merkezkaç Kolektif Mekan’ın adresi ise Ofis semtinde, Kooperatifler Mahallesi, Cahit Sıtkı Tarancı Sokağı’nda.
