TÜİK yıllık ve aylık enflasyon sayılarını açıkladı. Buna nazaran, aralıkta enflasyon yıllık yüzde 64.27, aylık olarak ise yüzde 1.18 oldu. Tüketici fiyatlarındaki yıllık artış son 9 ayın en düşük düzeyine geriledi. Pekala bu ne kadar gerçekçi? Ekonomistler, seçim sonrası uygulanan bu siyasetlerin bedelinin ödeneceği değerlendirmesinde bulundu.
DÜŞÜK KALİTELİ UCUZ ESERLER ÖNE ÇIKIYOR
Sözcü’nün haberine nazaran, ‘enflasyon düşüyor’ algısı ile seçimlere girmek isteyen iktidar, yüksek enflasyonun önüne geçmek için başta zincir marketler fiyatları denetim etmeye çalışıyor. Lakin, ekonomistler bunun kısa vadeli bir tahlil olsa bile seçimden sonra vatandaşları artırım yağmurunun beklediğini belirtiyor. Uzmanlar, marketlerin indirimi en fazla tüketilen eserlerde fiyat oyunları yaparak yönettiğini, ambalajların küçültülerek etiketlerin denetim edildiğini belirtiliyor. Ayrıyeten daha düşük kaliteli ve ucuz eserlerin daha fazla ön plana çıkarıldığı da vurgulanıyor.
Ticaret Bakanı Mehmet Muş’un zincir marketlerin genel müdürleri ile bir ortaya gelerek fahiş fiyat artışlarına müsaade vermeyeceklerini açıkladı. Muş, “Piyasa nizamını ve işleyişini bozmaya dönük haksız fiyat artışlarına asla müsaade etmeyeceğiz” iletisini vermişti. Akabinde Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, katıldığı bir televizyon programında, besin perakendecileriyle görüştüğünü tabir ederek, fiyat artışlarının artık makul kabul edilemeyeceğini belirtti. Nebati, “Buradan da gerek ulusal gerekse lokal marketlere fiyatların muhakkak bir mühlet artırılmaması yahut sabitlenmesi noktasında davette bulunuyorum. Biz her türlü katkıyı sağlamaya hazırız. Bu davete karşılık verenler de oldu” tabirlerini kullanmıştı. Eski İktisat Bakanı Prof. Dr. Işın Çelebi, yılın birinci 6 ayının seçimler nedeniyle bahar havasında geçeceğini, lakin temmuz ayından itibaren Türkiye iktisadında önemli bir daralma ve tekrar yapılanma siyaseti uygulanacağını söyledi.
‘KALİTESİZ BİR YAŞAMA BEŞERLER MAHKUM EDİLİYOR’
Yeni yılın birinci gününden itibaren zincir marketlerden art geriye fiyat sabitleme ve indirim kampanyaları gelmeye başladı. Bir zincir market ocak ayı boyunca bin eserde fiyatlarını sabitlediğini duyurdu. Öteki bir zincir market ise ocak ayı boyunca en temel gereksinim eserlerini de 419 eserde fiyatları sabitlerken 3 binden fazla markalı eserde daima indirim yaptı. Zincir marketlerin yaptığı kampanyalar bununla hudutlu kalmadı. Bir öbür market ocak ayında besin ve besin dışı eser kategorilerinde 20 bin eserde yüzde 20’den yüzde 40’a varan indirim yaptığını duyurdu.
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, zincir marketlerin fiyat sabitlenmesinin, alışveriş talebini zayıflatıcı bir tesir yaratacağını söyledi. Prof. Dr. Kozanoğlu, “Satın alma güçlerinin daralması ile aldıkları eseri daha az alıyorlar. Bu periyotta marketler daha ucuz eserlere ağırlaşacaktır. Marketler, tüketicinin aldığı eserin daha ucuz ve kalitesizine yönlendiriyor. Böylelikle tüketici kalitesiz, yetersiz eserler alıyor. Kalitesiz bir yaşama beşerler mahkum ediliyor.”
‘NİSAN AYININ İKİNCİ YARISINDA SEÇİM HAYLİ OLASI’
Ekonomist Mehmet Çağdaş İşim, marketlerin fiyatları boyut küçülterek, gramaj düşürerek fiyatları sabit tuttuğunu belirtti: “Gıda ve temizlik unsurlarında yapılıyor. Fiyatı artırmamış oluyor fakat gramajı düşürüyor. Enflasyon frenlenmiyor burada. Büyük besin şirketlerinin kârlarının arttığını görüyoruz. Yani marketlerin yaptıklarına fedakârlık diyemeyiz. İkinci 6 ay ise daha sert geçecektir.”
Ekonomist Dr. Oğuz Demir, “Fiyatlardaki sakinlemeyi maaş artışları ile birlikte ele alırsak geçen yıla nazaran daha yeterli bir birinci altı ay yaşayabilir çalışanlar” dedi. Lakin kura dikkat çeken Dr. Demir, “Kurun bu düzeylerde ne kadar mühlet kalacağından emin değiliz. Üst yanlışsız muhtemel bir hareket bu planı bozabilir. O nedenle ben hükümetin mümkün olan en kısa mühlet içerisinde kuralları olgunlaştırıp seçime gideceği kanaatindeyim. Siyasi öteki bir büyük gelişme olmazsa nisan ayının ikinci yarısının başında seçim epeyce olası” diye konuştu.
Ekonomist Murat Kubilay da tüm marketleri denetim etmenin mümkün olmadığını vurgulayarak şunları söyledi: “Zincir marketler bir ay sabit tuttuktan sonra bir sonraki ayda fiyatları, ortadaki ayı da telafi edecek biçimde artırabilirler. Kiralarda, işçi maliyetlerinde artışlar var. Son 5 yılda ÜFE ile TÜFE ortasında TÜİK’in hesaplamalarına nazaran yüzde 294 ayrım var. Kar marjları sabit bile bırakılsa, ÜFE’deki geçmiş periyottaki fiyat artışları TÜFE’ye yansımadığı için enflasyon ateşinin devam etmesi çok muhtemel.”
