Evrim Deniz
DİYARBAKIR – Bayan kuaförleri bayanlar için bir terapi alanı üzere. Tek bir süreç için gitseniz de sıra beklerken çeşitli öyküler dinleyerek oburlarının hayatına konuk oluyorsunuz. Diyarbakır’ın her mahallesinde en az iki tane bulunan bayan kuaförlerinde, hiç beklemediğiniz bir anda tanımadığınız bir bayanın kıssasını dinleyebilirsiniz. Bazen saçınız fönlenirken, bir bayanın kocasıyla tanışma öyküsünü, bazen de kaş aldırırken sevilmeyen “görümce” ya da “kaynana” dedikodusu içinde bulursunuz kendinizi.
Diğer yerlere göre özel hayat daha rahat anlatılıyor bu salonlarda. Zira ismi üzerinde “kadın kuaförü”. Yani bu salonlar bayanlara ilişkin yerler.
Fakat son periyotlarda Türkiye’de ve Diyarbakır’da artan bayana yönelik şiddet, bayanların esas konuşma bahislerinden biri üzere görünüyor.
Saç kestirmek için gittiğimiz bir kuaförde içerinin kalabalık olduğunu görmek evvel bizi biraz üzüyor. Hava çok sıcak ve kuaförde ağda odası dışında klima yok. Şunu da belirtmek gerekli: Birçok kuaför, klima olsa da elektrik faturasından tasarruf etmek için açmıyor.
‘POLİSE GİTMEK TAHLİL MÜ?’
Havin’in işlettiği kuaföre girince genç bir bayan ne süreç yaptıracağımızı soruyor. İşe yeni başlamış olmalı. Havin, birçok genç bayanı kuaför olarak yetiştiriyor. Bekleme koltuğuna geçip oturuyoruz. Bizden evvel üç kişinin süreci var. İçeride bekleyenler, Havin’in saçını boyadığı 20’li yaşlardaki bir bayanın anlattıklarını dinliyor. Bayan yeni evlenmiş ama eşiyle birlikte kayın validesinin konutunda yaşıyor. Yeni mesken tutacak paraları yok. ‘Zaten Diyarbakır’da mesken kalmadı’ diyor bunları anlatırken.
Yanımızda oturan 50’li yaşlardaki Halime hanım bize dönüp, ‘Bununki de kaygı mi?’ diye soruyor. Bana evli olup olmadığımı da soruyor. Evli olmadığımı öğrenince, ‘Evlenme kızım’ diyor. “Bak bizim karşı daireye genç bir çift taşındı. Kız her gün dayak yiyor. Küçük de bir kız. Evlendirmişler onu, eziyet çekiyor.’’
Havin çalışırken bir yandan Halime’yi dinliyor. Polise gidip gitmediklerini soruyor Halime’ye. Kayın validesi ile yaşamaktan şikayetçi olan bayan Havin’e yanıt veriyor: ‘’Gitse ne olacak güya, polise gitmek tahlil mü?”
HİKAYELER DAİMA AYNI
Halime hanım, bayanın tekraren polis çağırdığını anlatıyor. Hatta bir iki kere genç bayanın çığlıklarına dayanamamış, kendisi polis çağırmış: “Polis tekraren geldi, kızın kocasını alıp götürüyorlar, adam sonraki gün elini kolunu sallayarak geliyor. Adam konuta gelince öfkeden bir daha dövüyor kızı” diye anlatıyor genç bayanın yaşadıklarını.
Halime hanım kendi evlilik kıssasını de anlatıyor. Öğreniyoruz ki aslında onun da acıyarak kelam ettiği komşusu genç bayandan farklı bir hayatı olmamış. 15 yaşındayken, o vakit 30 yaşında olan kocasıyla evlendirilmiş. “Arsa karşılığında” evlendirildiğini de söylüyor. Senelerce şiddet görmüş, hatta bazen aylarca meskenden bile çıkamamış. Ta ki kocası hastalanıp elden ayaktan niyete, çocukları büyüyüp annelerini savununcaya kadar. Bunları anlatırken gözleri doluyor Halime hanımın. Kuaförde çalışan genç bir bayan su getiriyor ona.
LEYLA, ÇOCUKLUK ARKADAŞI İÇİN TAHLİL ARIYOR
Havin, ‘’Sen anlatırken bile dayanamıyorsun Halime abla, o küçük kız nasıl dayansın bu şiddete? Polis bir şey yapmıyorsa biz bayan kurumlarına haber verelim” diyor. Halime’nin telefon numarasını istiyor, genç bayanın yaşadıklarını bayan kurumlarıyla paylaşmak için.
O ana kadar yalnızca konuşulanları dinleyen 17 yaşındaki çalışan da kelama giriyor. “Abla” diyor Havin’e, “Kadın kurumları bize de yardım edebilir mi?”
Havin, ‘Leyla?’ diyor genç bayana. “Neden Leyla? Ne oldu?” diye merak ve kaygıyla soruyor. Leyla değil lakin çocukluk arkadaşı Ayşe, ağabeyinden şiddet görüyormuş, üniversite okumasına müsaade verilmiyormuş. Leyla, Ayşe’nin intihar etmesinden korkuyor. Leyla, çocukluk arkadaşını koruyup kollamak istiyor. Leyla, çocukluk arkadaşı için bir tahlil yolu arıyor.
‘AYŞE BİR KERE İNTİHAR ETTİ, BİR DAHA ETMESİN’
Hepimiz pür dikkat Leyla’yı dinlerken stajyer çalışanlarda biri, ‘’Ağda odası hazır, kimin sırası’’ diye soruyor. Halime hanım, ‘’Benim sıram fakat acelem yok, diğeri geçsin’’ diyor.
İçeriye sıra bekleyen bayanlardan biri geçiyor. Hepimiz 17 yaşındaki Leyla’ya dönüyoruz tekrar. Leyla, arkadaşının bir sefer intihar ettiğini ancak kurtarıldığını anlatıyor. Ailesi ağabeyi hakkında soruşturma açılabilir dehşetiyle hastaneye götürmemiş Ayşe’yi.
Havin, saçını boyadığı bayana, “Başını aşağıda tut” derken bir yandan da Leyla’ya, “Polise gittiniz mi?” diye soruyor. Leyla, arkadaşının çok korktuğunu, polis çağırsa da korunamayacağını bildiğini söylüyor: “Her gün bayan cinayeti haberi alıyoruz Havin abla, kime gideceğiz, kimden yardım isteyeceğiz. Bilmiyormuş üzere soru sorma, çok çaresiziz.”
Leyla’nın anlattıklarını dinleyen Halime hanım, “Dünyanın çivisi çıkmış” diyerek ağda odasına gidiyor.
7 AYDA 174 BAYAN ÖLDÜRÜLDÜ
Başka müşteriler de geliyor fakat Havin, dinlediği kıssalardan bunalmış olmalı ki, ‘Sıra yok’ diyerek geri gönderiyor hepsini.
Kuaförde sessizlik hakim oluyor. İşlerini bitirenler, ‘Üzülme’ diyor ve çıkıp gidiyorlar kuaförden.
Ağda odasından çıkıp hesabını ödeyen Halime hanım, Leyla’yı başından öpüyor, “Geçecek kızım, merak etme” diyerek vedalaşıyor.
Leyla’nın “Her gün bayan cinayeti haberi alıyoruz” cümlesini düşünürken aklımıza geçen haftalarda yayınlanan bir rapor geldi. O rapora nazaran erkekler, 2023 yılının birinci 7 ayında en az 174 bayanı öldürmüştü.
‘PEKİ YA ARTIK?’
Bir müddet sonra kuaförde bizden öbür yalnızca bir müşteri kalıyor. İçerisi uygunca sessizleşiyor. Kaşını ve bıyığını aldırmaya gelen bayana stajyer çalışan bakıyor. Havin, saçlarımı kesmek için beni çağırıyor. Sıra gelmiş nihayet.
Ben koltuğa oturduktan sonra aynadan bana bakan Havin, “Sen ne düşünüyorsun?” diye soruyor. “Bilmiyorum abla” diyorum. Sonra duyduklarımızın yükünden olacak, bu defa ben soruyorum, “Hep bu türlü öyküler dinliyor musun?” diye.
“Bunlar daha ne ki?” diye karşılık veriyor Havin. “Nelere nelere şahit oluyorum. Bayanlar komşularına yabancı, kendilerine yabancı, buraya gelince rahatlıyorlar zira inançlı, zira konuşmaya gereksinimleri var. Evvelden belediye bizimken, kayyımlar atanmamışken bayanlar bir tahlil yolu bulabiliyordu. Lakin artık hiçbir yol yok.’’
Havin, kayyımlar atanmadan evvel belediyelerde bayanların ve bayan kurumlarının daha düzgün örgütlendiğini anlatıyor. Şiddetle uğraş eden bayan kurumları şiddete uğrayan bayanlara güç veriyor, bayanlara izleyecekleri yol için dayanak oluyorlardı. Havin, kuaförlerin de bu hususta örgütlü bir bilince sahip olduğunu söylüyor. Küçük yaşta evliliğe zorlanan çocukları, şiddet gören bayanları ikna edip dayanışma ve tahlil için bayan kurumlarına yönlendirdiklerini anlatıyor.
“Polise de gidecek olsak yalnız gitmezdik, ardımızda örgütlü bir güç vardı. Pekala ya artık?” deyip bana kızıyor, “Saçlarına daha yeterli bak…”